नेपाली शब्दसमूह ३० थ

मुखपृष्ठ

थ— देवनागरी वर्णमालाका व्यञ्जनवर्णमध्ये सत्रौँ व्यञ्जन; दन्त्य, स्पर्शी, अघोषरू, महाप्राण व्यञ्जन ध्वनि; तवर्गको दोस्रो वर्ण वा अक्षर; लेख्य रूपमा सो वर्ण वा अक्षरको प्रतिनिधित्व गर्ने लिपिचिह्न । नत्थजस्तो थ; घोरमुखा थ ।

थकथक— ना॰ १. पश्चात्ताप; पछुतो; पछुताउ; थक्क; चुकचुक; थकथकी । वि॰ २. पश्चात्तापमा परेको; थकथकाएको । >

थकथकाइ— ना॰ थकथकाउने भाव, क्रिया वा किसिम ।

थकथकाइनु— अ॰ क्रि॰ थकथक गरिनु । थकथकाउनु— अ॰ क्रि चुकचुकाउनु; पछुताउनु; थक्कथक्क मान्नु; पश्चात्ताप गर्नु ।

थकथकी— ना॰ चुकचुकी; थकथक । थकथके— वि॰ पछुताउने; थक्कथक्क गर्ने; पश्चात्ताप गर्ने; थकथकाउने बानी भएको ।

थकाइ— ना॰ [रू थाक् (+आइ॰] थाक्ने क्रिया वा प्रक्रिया; थकावट । [ > ] थकाइनु— क॰ क्रि॰ थाक्ने पारिनु । थकाइलो — वि॰ थाक्ने स्वभावको । थकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ थाक्ने पार्नु; थकित तुल्याउनु ।

थकार— ना॰ [सं॰] 'थ' वर्ण वा अक्षर; तवर्गको दोस्रो अक्षर ।

थकाली१— ना॰ [थाक + आली] १. नेपालको पश्चिमोत्तर क्षेत्रको 'थाक' भन्ने ठाउँका बासिन्दा; एक नेपाली जाति । वि॰ २. थाकसम्बन्धी; थाकको ।

थकाली२— ना॰ [थाक (< टाक= टाउको॰ + आली] जातिविशेषमा घर, कुल वा गुठीको सबभन्दा बूढो मुख्य व्यक्ति; मूली; नाइके ।

थकावट— ना॰ [थाक् + आवटे थाक्ने भाव, क्रिया वा अवस्था; थकाइ । थकित — वि॰ [थाक्+ इते थाकेको; थकाइ लागेको ।

थकुल्लो— ना॰ १. थाङ्नाबाट तयार बालिस्ट वा अडेसा । २. थाङ्नैथाङ्नाले बनाइएको बिछ्याउना; डफलो ।

थकुवा— वि॰ [थाक् + उवो दूध दिन छाडेको वा थाकेको (गाईभैंँसी आदि॰ ।

थकौटो— वि॰ [थाक् + औटो] १. थाक्न आँटेको वा थाक्ने बेला भएको; थकुवा; बकेर्नु । ना॰ २. त्यस्तो अवस्थाको गाई वा भैंँसी । ३. त्यस्तो हुने अवस्था वा स्थिति ।

थकौली— ना॰ [तग् + औली] माछा समात्दा दुवै हातले समातेर माछालाई फसाउन निर्मित एक थरी हाते जाल ।

थक्क— ना॰ [अ॰ मू॰ थक् + के पछुतो । ~ थक्क— वि॰ बो॰ १. बारम्बार पछुतो हुँदा अचानक व्यक्त गरिने शब्द । ना॰ २. थकथकी; चुकचुकी ।

थक्र–नु— स॰ क्रि॰ [थाँक्रो + नु] १. थाँक्राले केश कोर्नु; लट्टा फोरेर सम्म्याउनु । २. लुगा बुन्ने तानको धागो थाँक्राले सम्म्याउनु । > थक्राइ — ना॰ थक्रने काम वा किसिम । थक्राइनु— क॰ क्रि॰ थक्रने पारिनु । थक्राउनु— प्रे॰ क्रि॰ थक्रने पार्नु । थक्रिनु— क॰ क्रि॰ १. थाँक्राले केश कोरिनु; लट्टा सम्म्याइनु । स॰ क्रि॰ २. थक्रनु ।

थक्सिनी/थक्सेनी— ना॰ [थाक्से + इनी] १. थाक्से आइमाई । २. थाक्सेकी स्वास्नी ।

थबथिलो— वि॰ [सं॰ तङ्क + स्थिल्ले कष्ट आदिले गर्दा ज्यादै दुब्लाएको । २. पिटाइ र थिचाइमा परेर हत्तू वा विकृत भएको; थिलथिलो । > थबथिल्याइ– ना॰ थबथिलो हुने वा पारिने क्रियाप्रक्रिया । थबथिल्याइनु – क॰ क्रि॰ थबथिलो पारिनु । थबथिल्याउनु– स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ थबथिलो पार्नु वा पार्न लगाउनु ।

थङ्ग्रिनु— अ॰ क्रि [थाङ्ग्रो + इ + नु] १. थाङ्ग्रो उभिनु । २.आड वा सहारा पाउनु । ३. रोगी व्यक्ति निको भई तङ्ग्रिनु वा उठेर हिँडडुल गर्न सक्ने हुनु ।

थङ्निनु— अ॰ क्रि॰ १. [थाङ्नो + इ + नु] थाङ्नामा गुटमुटिनु; थाङ्नामा पर्नु । २. बिरामी पर्नु; थला पर्नु । ३. ढिलो वा विलम्ब हुनु । ४. कोत्रिनु । ५. दुःख पाउनु । > थङ्न्याइ– ना॰ थङ्निने काम वा काइदा । थङ्न्याइनु– क॰ क्रि॰ थङ्न्याउने काम गरिनु । थङ्न्याउनु– स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ थङ्निने पार्नु, थाङ्नो तुल्याउनु । थङ्न्याहट– ना॰ थङ्न्याइ । थङ्न्याहा– वि॰ थाङ्नामा परेको वा पार्ने ।

थचक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थचक् + के दुवै घुँडा खुम्च्याई पैतलाले टेकेर बस्ने गरी; थुचुक्क ।

थचार्–नु— स॰ क्रि॰ [ थच्कार् + नु] जबरजस्ती बसाल्नु; थ्याच्च राख्नु; पछार्नु; थच्च्याउनु । > थचाराइ– ना॰ थचार्ने वा थचारिने क्रियाप्रक्रिया । थचाराहट– ना॰ थचाराइ । थचारिनु – क॰ क्रि॰ जबरजस्ती बसालिनु; थ्याच्च राखिनु; पछारिनु । थचारो– ना॰ थचार्ने वा थचारिने परिस्थिति; लतारो । थचाथ्याइ– ना॰ थचारिने काम वा काइदा; थचाराइ ।

थच्क–नु— अ॰ क्रि॰ [थचक्क + नु] थचक्क बस्ने हुनु; त्यस्तो हुने गरी थाक्नु । > थच्काइ– ना॰ थच्कने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । थच्काइनु– क॰ क्रि॰ थचक्क बसालिनु वा थाक्ने पारिनु; थचारिनु । थच्काउनु– प्रे॰ क्रि॰ थचक्क बसाउनु; थाक्ने पार्नु ।

थच्कार–नु— स॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ थच् + कार + नु] थचार्नु; थच्च्याउनु । > थच्काराइ– ना॰ थच्कार्ने क्रिया वा प्रक्रिया । थच्कारिनु– क॰ क्रि॰ थच्काराइमा पारिनु । थच्कारिलो– वि॰ थच्काराइमा पर्न वा पार्न लायक । थच्काहा– वि॰ [थच्क + आहो थचक्क पार्ने वा पर्ने (व्यक्ति॰ ।

थच्च— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थच्+च] पूरै जमिनको आड लिएर बस्ने गरी; थचक्क ।

थच्चि–नु— अ॰ क्रि॰ [अ॰ मू॰ थच्च+इ+नु] १. भद्दा तालले बस्नु; थच्च बस्नु (हेयार्थ वा निन्दार्थमा) । २. अभियानमा असफल हुनु । ३. उत्साह भङ्ग हुनु । > थच्च्याइ – ना॰ थच्चिने भाव, क्रिया वा प्रकिया; थच्चिने काम वा काइदा । थच्च्याइनु – क॰ क्रि॰ थच्च्याइमा पारिनु । थच्च्याउनु – प्रे॰ क्रि॰ १. बलजफती थचार्नुृ वा बसाल्नु । २. थिच्नु; ब्याक्नु । थच्च्याहट— ना॰ थच्च्याइ ।

थतमराइ— ना॰ [थात+मराइ] १. आलेटाले । २. अलमल । ३. दिग्भ्रम; भ्रान्ति । > थतमराइनु – अ॰ क्रि॰ थतमराउने होइनु । थतमराउनु – अ॰ क्रि॰ १. आलटाल गर्नु; अल्याबमल्याब गरेर समय बिताउनु । स॰ क्रि॰ २. केही आश्वासन दिएर भुलाउनु । ३. कुनै काम बीचमै स्थगित गर्नु वा थाती राख्नु । थतमराहट – ना॰ थतमराइ ।

थतर्काइ— ना॰ [रू थतर्को (+ आइ॰] लगातार थर्को उत्पन्न हुने वा पार्ने क्रियाप्रक्रिया । [ > ] थतर्काइनु –क॰ क्रि॰ थतर्को निस्किनु । थतर्काउनु – अ॰ क्रि॰ डर वा कुनै अन्य कारणले काम्नु, हल्लिनु । थतर्काहट – ना॰ थतर्काइ ।

थतर्कि–नु— अ॰ क्रि॰ [थतर्को + इ + नु] थरथरती काँप्नु; थर्किनु वा हल्लिनु ।

थतर्को— ना॰ [अ॰ मू॰ थर+थर+को] १. लगातारको थर्को । २. कम्प; थर्को; कँपाइ ।

थतर्क्याइ— ना॰ [रू थतर्कि (+ याइ॰] थतर्किने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] थतर्क्याइनु – क॰ क्रि॰ थतर्किने पारिनु । थतर्क्याइलो – वि॰ लगातार कामिरहेको वा काम्न लायकको; थतर्किने खालको । थतर्क्याउनु – प्रे॰ क्रि॰ थतर्किने तुल्याउनु । थतर्क्याहट – ना॰ थतर्क्याइ । थनरी — ना॰ [थनरो+ई] सानो थनरो । थनरो — ना॰ आगो चलाउने टुप्पो घुमेको, कौको एक औजार; चिम्टा; थर्रो । > थनौरे – ना॰ १. ठूलाबडा, मुखिया आदिको मालसामान वा कुम्लो–कुटुरो बोकिदिने मानिस । २. ठूलाबडाको पछौटे; चम्चा ।

थनौरो— ना॰ [थुन + औरो] १. गाईभैंँसी आदिको कल्चौँडो; फाँचो । २. थुनेलो रोग ।

थन्क–नु/थन्कि–नु— अ॰ क्रि॰ [थान्को +(इ॰+ नु] १. उपयुक्त ठाउँमा सुरक्षित हुनु; थान्को लाग्नु । २. तह लाग्नु । ३. उपेक्षित हुनु । ४. स्थगित हुनु । > थन्काइ — ना॰ थन्कने वा थन्काउने क्रिया–प्रक्रिया । थन्काइनु— क॰ क्रि॰ थान्को लगाइनु ।

थन्काउनु— सं॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ थान्को लगाउनु; थान्को लाग्ने पार्नु । थन्किनु — अ॰ क्रि॰ १. थन्कनु । क॰ क्रि॰ २. थन्काइनु । थन्क्याइ — ना॰ थान्को लाग्ने क्रिया वा किसिम । थन्क्याइनु — क॰ क्रि॰ थान्को लगाइनु; थन्काइनु । थन्क्याउनु — स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. थान्को लाउनु; राम्ररी राख्नु; ठेगान लगाउनु; ठाउँमा राख्नु । २. थान्को लाग्ने पार्नु ।

थन्चोली/थन्चोलो— ना॰ [स्तन+चोली/चोलो] स्त्रीहरूले स्तन मात्र छोपेर लगाउने लुगा; दुधौटी; ब्रेसियर; चेस्टर ।

थप्–नु— स॰ क्रि॰ [ सं॰ स्थापने मात्रा, परिमाण वा गुणको वृद्धि गर्नु; बढाउनु; अधिक पार्नु; थप गर्नु; थपुवा दिनु; जोड्नु; योग गर्नु । > थप— ना॰ १. अतिरिक्त; बढ; कुनै कुराको योग । वि॰ २. थपिएको; थपुवा ।

थपक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थपक्+क] काम गर्दा, कुनै चीज राख्दा, कहीँ बस्दा, कतै जाँदा वा आउँदा आनेकाने नगरीकन; सहज भावले वा हलुब किसिमले ।

थपघट— ना॰ [थप+घट] १. काट्ने वा हटाउने र थप्ने वा बढाउने काम । २. कमबेसी; घटीबढी ।

थपडी— ना॰ [थप्पड+ई] हातका दुई पन्जाको सङ्घातबाट निकालिएको आवाज; ताली; करतलध्वनि । > थपड्याइ— ना॰ १. हातले हिर्काउने क्रियाप्रक्रिया । २. थपडी बजाउने काम वा किसिम । थपड्याइनु— क॰ क्रि॰ थप्पड ख्वाइनु । थपड्याउनु– स॰ क्रि॰ १. थप्पड हान्नु; थप्पा लगाउनु; चड्क्याउनु । २. थपडी बजाउनु ।

थपथप— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थप्+अ (बि॰)] १. पालैसँग वा धमाधम; एकपछि अर्को गर्दै; क्रमैसँग; थुपुथुपु । २. थपक्क । श्र थपथपती/थपथपी – क्रि॰ वि॰ थपथप गरेर; थपथप ।

थपथाप/थपनथापन— ना॰ [थप + थापे १. थप्ने, बढाउने, ठूलो पार्ने आदि काम; नपुगेको वा आवश्यक भएजति थप्नेवर्ने काम । २. नाम मात्र भए पनि थपिएको वस्तु । ३. त्यसरी थप्ने कार्य ।

थपना— ना॰ [सं॰ स्थापनो १. मन्दिर, मठ आदिमा कुनै देवदेवीको मूर्ति स्थापित गर्ने काम; स्थापना । २. देखावटी वा नाम मात्रको व्यक्ति । ३. एकको अभाव वा अनुपस्थितिमा खडा गरिएको अर्को व्यक्ति वा वस्तु; प्रतिनिधि ।

थपनी— ना॰ [थप्+अनी] १. थपिने चीज; अतिरिक्त वस्तु; फोसा । २.थप्ने कार्य ।

थपन्ती— ना॰ [थप्/थाप्+अन्ती] १. थप्ने वा थाप्ने काम । २. गट्टा खेल्दा हातका गट्टा उफारेर हातलाई अर्कापट्टि फर्काएर थाप्ने एक चाल ।

थपस— ना॰ [सं॰ तामसे १. खोट; दोष; त्रुटि । २. कमजोरी ।

थपाइ— ना॰ [रू थप्/थाप् (+ आइ॰] थप्ने वा थाप्ने काम । [ > ] थपाइनु – क॰ क्रि॰ १. थप्न लगाइनु २. थाप्ने तुल्याइनु । थपाउ— वि॰ थपिएको; थप । थपाउनु – प्रे॰ क्रि॰ १. थप्न लगाउनु । २. थाप्न लगाउनु । थपाथप – ना॰ १. क्रमशः वा धमाधम थप्दै जाने काम; परस्परमा थप्ने काम । क्रि॰ वि॰ २. धमाधम; थपथपी; थपथपती । थपिनु– क॰ क्रि॰ थप गरिनु; बढाइनु; जोडिनु । थपुवा – वि॰ थपेको वा थपिएको; थप भएको; थपिने; थप्ने ।

थप्का— ना॰ [अ॰ मू॰ थप+को चौँरी गाईको पुच्छर; चमर ।

थप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थप्+प] थपक्क; थुपुक्क ।

थप्पड— ना॰ [अ॰ मू॰ थप्+पड] हातको पन्जाले कसैको गाला आदिमा गरिने प्रहार; चड्कन; झापड, लपेटा । > थप्पड््याइ— ना॰ थप्पड हान्ने काम ।

थप्पा/थप्पु— ना॰ [अ॰ मू॰ थप+पा/पु] हे॰ थप्पड । > थप्प्याइ— ना॰ थप्पडले हान्ने कार्य वा काइदा । थप्प्याइनु— क॰ क्रि॰ थप्पडले हिर्काइनु; पिटिनु । थप्प्याउनु— प्रे॰ क्रि॰/स॰ क्रि॰ थप्पडले हिर्काउनु; थप्पु दिनु ।

थप्रिब— ना॰ पहाडतिरका घरमा माथिल्लो तलामा झिकिएको दलान; खुला मटान ।

थम्–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ स्तम्भने १. अडिनु; रोकिनु; थामिनु । २. टिक्नु; खप्नु । > थमाइ— ना॰ थाम्ने काम वा काइदा । थमाइनु— क॰ क्रि॰ थाम्ने वा थामिने तुल्याइनु । थमाउनु— प्रे॰ क्रि॰ थाम्न लगाउनु; थाम्ने तुल्याउनु ।

थमेली— ना॰ [थाम+एली] थाम; खम्बा; खामो ।

थमौती— ना॰ [थाम्+औती] सरकारी वा गैरसरकारी कुनै पनि सेवामा रहेको व्यक्तिलाई सोही पद र ठाउँमा रही काम गर्न वा साबिकबमोजिम काम गर्न म्याद थप गर्ने काम; खोसुवा वा पजनी नगरी सोही कार्यालय वा संस्थामा रहन कार्यवाही हुने क्रिया; थामिने काम ।

थम्बा— ना॰ [सं॰ स्तम्भे १. केराका बोटको फेददेखि पात पलाउने ठाउँसम्मको भाग; थाम । २. खाँबो; खम्बा ।

थर— ना॰ [सं॰] १. मूल कुलपरम्पराबाट सन्तानदरसन्तान हुँदै आएको उपनाम; वंशानुगत उपपद । २. प्रकार; किसिम । ३. कुनै थरीका मातहतको आबादी (जग्गाजमिन आदि॰ ।

थरक— ना॰ [सं॰ स्थानके १. थकाइ मार्ने, सुस्ताउने वा बिसाउने काम । २. ओथाउने वा सेलाउने काम ।

थरघर— ना॰ [थर+ घरे १. मध्यकालमा गोरखाली दरबारमा र शाहकालमा राजाहरूको नियमानुसार राजसभा र युद्ध आदिमा भाग लिन पाण्डे, अर्ज्याल, पन्थ, राना, खनाल र बोहरा — यी छ थरका एकएक व्यक्तिलाई राखेर बनाइने एक सङ्गठन; छथर । २. जग्गा नापी गर्ने कारिन्दा । ३. पुर्खाहरूको निवासस्थान; कुलघर; मूल थलो । ४. परम्परादेखिकै कुलीन मानिने परिवार, कुलघरान । ५. नेवारजातिका डङ्गोलको घरको मूली; नाइके ।

थरथर— ना॰ [अ॰ मू॰ थर्+अ (बि॰)] १. त्रास, क्रोध, आशङ्काजस्ता मानसिक संवेग अथवा जाडो, रोग वा कमजोरीका कारणले शरीरमा उत्पन्न हुने कम्प; थुरथुर; लगलग; थर्थर । क्रि॰ वि॰ २. थरथर गरेर; थुरथुरी; लगलगी; थरथरी; थुरथुरती; थर्थर । > थरथरती— क्रि॰ वि॰ लगलगी । थरथराइ— ना॰ थरथराउने क्रिया वा प्रक्रिया; थुरथुराइ । थरथराइनु– अ॰ क्रि॰ थरथर काँपिनु; थर्किनु; डराइनु । थरथराउनु— अ॰ क्रि॰ मानसिक संवेग (त्रास, क्रोध इ॰), जाडो, रोग वा शारीरिक कमजोरीका कारणले थरथर हुनु; कम्प छुट्नु; काँप्नु; हल्लनु; थर्कनु; थुरथुराउनु ।

थरथराहट— ना॰ थरथराउने क्रिया वा प्रक्रिया; थरथराइ ।

थरथरी— क्रि॰ वि॰ थरथरती । थरथरे— ना॰ १. थरथर गरी सम्पूर्ण शरीर वा शरीरका हात, गोडा आदि कुनैकुनै अङ्ग काँप्ने एक रोग । वि॰ २. थरथर काम्ने; हल्लने । ३. डरछेरुवा ।

थरहरी— ना॰ [प्रा॰ थरहरिअ] १. कुनै आपत्ति आइलाग्ने आशङ्काबाट उत्पन्न हुने डर; त्रास । वि॰ २. थर्कमान; डरले काँपेको; त्रस्त; भयभीत ।

थरी— ना॰ [थर+ई] १. किसिम; प्रकार । २. गाउँका मुखियामुनिको कर्मचारीको एक पुरानो पद । वि॰ ३. थरको; थर भएको । ~

पण्डित— ना॰ पढेर नभई थरले मात्र पण्डित । ~ मुखिया— ना॰ गाउँको मुख्य मान्छे; मुखिया र थरीहरू ।

थरुनी— ना॰ [थारू+नी] १. स्त्री थारू । २. थारूकी पत्नी ।

थरुवा— ना॰ [थारू + वो १. थारू । २. थारूसमाजमा पतिका लागि प्रचलित शब्द । > थरुवानी— ना॰ थारूभाषा ।

थर्क–नु— अ॰ क्रि॰ [थर्क+नु] १. डर, त्रास आदिले थरथराउनु; थर्र हुनु; काँप्नु । २. डराउनु ।

थर्कमान— वि॰ [थर्क+मान] थरहरी; डराएको; भयभीत । ~ हुनु — टु॰ डरले साह्रै आत्तिनु; थरहरी हुनु ।

थर्काइ— ना॰ [रू थर्क (+आइ॰] थर्कने काम । [ > ] थर्काइनु— क॰ क्रि॰ कँपाइनु; हल्लाइनु; तर्साइनु; डर देखाइनु । थर्काउनु— स॰ क्रि॰ कँपाउनु; हल्लाउनु; डर देखाउनु; तर्साउनु; थर्र गराउनु ।

थर्किनु— क॰ क्रि॰ काँपिनु; डराउने पारिनु ।

थर्की— ना॰ १. कपडालाई चारकुने खण्ड बनाई त्यसमा भएका घरमा गोटी चलाई खेलिने एक पुरानो खेल । २. पासा, पच्चीस आदि खेलमा गोटी चाल्न ओछ्याइने र खेल समाप्त भएपछि गोटी आदि समेत राख्न मिल्ने कपडा ।

थर्को— ना॰ [थर्क+ओ] कम्पन; कम्प; थरथराहट ।

थर्थर— ना॰/क्रि॰वि॰हे॰ थरथर ।

थर्पु— ना॰ १. बाटाघाटामा बनाइने अस्थायी हिउँदे छाप्रो । २. छाउनी; क्याम्प; पाल । ३. भेक; क्षेत्र ।

थर्मलविद्युत्— ना॰ [अङ्॰ थर्मल+सं॰ विद्युत्] कोइलाबाट उत्पादित बिजुली ।

थर्मस— ना॰ [अङ्॰] पानी, दूध, चिया आदि कुनै पनि तरल पदार्थलाई धेरै समयसम्म पहिलेकै तापक्रममा राखिरहन प्रयोग गरिने एक प्रकारको बन्द भाँडो ।

थर्मामिटर— ना॰ [अङ्] १. सिसीको नलीभित्र पारो हाली बाहिर विभिन्न अङ्क रेखासहित जनाएर ताप नाप्नका निमित्त प्रयोग गरिने एक यन्त्र; तापमापक यन्त्र । २. ज्वर वा प्राणीका शरीरको ताप नाप्ने यन्त्र ।

थर्मोग्राफ— ना॰ [अङ्॰] तापमानमा हुने घटबढलाई निर्देश गर्ने तापमापक यन्त्रको तथ्याङ्कको लेखोट ।

थर्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थर्+र] १. थर्कने चालले; काम्ने किसिमले । वि॰ २. थर्कमान; थरहरी; त्रस्त ।

थल— ना॰ [सं॰ स्थले पानीबाहेक पृथ्वीको कुनै ठाउँ; जमिन; भुईँ । ~ कमल— ना॰ कमलझैँ सेता ठूलाठूला बास्नादार फूल फुल्ने बोट वा त्यसैको फूल ।

थलथल— ना॰ [अ॰ मू॰ थल (बि॰)] १. ज्यादै फिँजिएको गजगजी हिलो; दलदल; धाप; भास । क्रि॰ वि॰ २. शरीरमा मासु ज्यादा लागेर हिँड्दावर्दा हल्लने चालले । > थलथले— वि॰ १. शरीरको मासु थलथल गर्ने । ना॰ २. खसी, राँगो आदिको टाउको वा खुट्टा बेसरी पकाएर रस हाली दहीझैँ जमाइएको मासुको एक परिकार । ३. दलदल; भास; धाप ।

थलबम— ना॰ [सं॰ स्थल+अङ्॰ बमे जमिनमा हिर्काएर पड्काइने एक विस्फोटक वस्तु; पड्का ।

थलहरा— ना॰ हाल बझाब जिल्लामा पर्ने उहिलेको प्रसिद्ध एक राज्य ।

थला— ना॰ [सं॰ स्थले १. रोगशयया; बिरामीको ओछ्यान; पथारा । २.जग्गा; स्थान; ठाउँ; थात; थलो ।

थलाइ— ना॰ [थाल् (+ आइ॰] थाल्ने काम; थाल्नी । [ > ] थलाइनु— क॰ क्रि॰ थाल्न लगाइनु । थलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ थाल्न लाउनु ।

थलामारी— क्रि॰ वि॰ १. ढसमस्स परेको वा टसको मस नभई एकै ठाउँमा बस्ने किसिमले । २. थलैबाट उठ्ने वा उफ्रिने किसिमले । ना॰ ३. त्यसरी खेलिने एक खेल ।

थलि–नु— अ॰ क्रि॰ [थला+इ+नु] १. निकै बिरामी हुनु; थला पर्नु; ओछ्यान पर्नु; रोगाउनु । २. सुत्केरी हुनु । ३. काम रोकिनु ।

थलिया— ना॰ [थाल+इयो सानो थाल; थाली ।

थली— ना॰ [सं॰ स्थली] अग्लो ठाउँको सम्म परेको जमिन; बस्ती बसाल्न योग्य भूखण्ड; टार ।

थलो— ना॰ [सं॰ स्थले १. ठाउँ; थात; जग्गा । २. गाइभैंँसी बाँधिने वा बस्ने ठाउँ । ३. किरियापुत्रीले पकाएर खान र पिण्ड दिन जलाशयको नजिक बनाइएको ठाउँ; ढिकुरो । ४. कुनै घटनादि घटेको ठाउँ; घटनास्थल । ५. पृथ्वी; भूमि । ~ किलो— ना॰ १. गाईभैँसी बाँध्ने ठाउँ र कीलो । २. पशुपालन व्यवसाय । ३. मरेको ठाउँ र बाँधेको कीलो । ४. स्त्रीपुरुषले अवैध यौनसम्बन्ध राखेको ठाउँ । ५. दुर्घटनाका लक्षणसहितको दुर्घटनास्थल । >

थल्याइ— ना॰ थला पर्ने क्रिया वा प्रकिया । थल्याइनु— अ॰ क्रि॰ १. थला परिनु; रोगाइनु; ओछ्यान परिनु । क॰ क्रि॰ २. थला पारिनु । थल्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. थला पार्नु; रोगग्रस्त तुल्याउनु । २. काममा बाधा पार्नु ।

थसुल्ली— वि॰ [थसुल्लो+ई] ठूलो जीउडाल भएकी -आइमाई; ज्यादै मोटी -आइमाई ।

थसुल्लो— वि॰ [थासो + ल्लो] १. ठूलाठूला चाक भएको; चाके; पुट्ठे । २. मोटो; थासे । ना॰ ३. नितम्ब; चाक; फिलो ।

थस्सि–नु— अ॰ क्रि॰ [थासो+इ+नु] १. खाने चीजबीज आदि आवश्यकताभन्दा बढी थुप्रिनु । २. दिसा गर्न बस्नु । ३. थास लाग्नु । ४. मोटो हुनु । > थस्स्याइ— ना॰ १. थस्स्याउने काम वा काइदा । २. थासे अवस्था; मोटाइ । ३. दिसागराइ । थस्स्याइनु— क॰ क्रि॰ थस्सिने पारिनु । थस्स्याउनु— स॰ क्रि॰ १.खाने चीजबीज आदि आवश्यकभन्दा बढी थुपार्नु । २. दिसा गर्नु (तुच्छ अर्थमा॰ ।

थाँँक्रे— वि॰ [थाँक्रो+ए] थाँक्रोमा फल्ने (काँक्रो, फर्सी, तोरियाँ, सिमी, बोडी आदि तर्कारी॰; थाँक्रोसित सम्बन्ध भएको । ~ घँँस— ना॰ पातको नसाबाट थाँक्रो (केश कोर्ने साधन॰ बनाइने एक घाँस । ~ बेत— ना॰ एक प्रकारको बेत । ~ सल्लो— ना॰ एक प्रकारको सल्लो ।

थाँक्रो— ना॰ १. वर्षायाममा फल्ने काँक्रो, घिरौँला, सिमी, इस्कुस आदि लहरालाई प्रशस्त झ्याँगिन दिन आडस्वरूप भुईँमा गाडिने काठ, रूखको हाँगो आदि; थाङ्ग्रो । २. थक्रेर लट्टा फुटाउने एक प्रकारको मोटो काँगियो; थाक्रो । ३. तानमा कपडा बुन्दा धागो सम्म्याइने काँगियोजस्तो एक उपकरण ।

थाँवल— ना॰ [रू थाउलो] बोटबिरुवामा हालिएको पानीलाई यताउति बग्न नदिई त्यहीँ नै जम्ने बनाउन चारैतिर वरिपरि उठाइने माटाको डिल; तरवारो; थाला; आलवाल ।

थाइसिस— ना॰ [अङ्॰] क्षयरोग; राजयक्ष्मा; सुकेनास; टिबी ।

थाउलो— ना॰ १. सानो ठाउँ; जमिनको सानो टुक्रो । २. खनजोत गर्दा वा लिपपोत गर्दा खाली रहेको अर्थात् नजोतिएको वा लिपपोत नगरिएको भागको जमिन; राँटो ।

थाक्–नु— अ॰ क्रि॰ १. श्रम वा कामले शरीर गल्नु; थकाइ लाग्नु; थकित हुनु; लस्त हुनु । २. गाईभैँसी आदिले गर्भाधानका कारणले दूध दिन छाड्नु ।

थाक्रो— ना॰हे॰ थाँक्रो ।

थाक— ना॰ [सं॰ स्तुके १. तहतह पारी मिलाएर राखिएको कुनै वस्तुको समूह; खप्ट्याएर राखिएका वस्तुहरूको समष्टि; चाब । २. पश्चिमी नेपालको एक खोलाको नाम वा त्यसका वरपरको प्रदेश ।

थाकल— ना॰ खजुर वा खजुरको बोट ।

थाकिल— ना॰ मलि्ँलडाको झाम्टो ।

थाक्या— ना॰ [भो॰ ब॰] ऊनबाट तयार पारिएको एक प्रकारको बलियो डोरी ।

थाक्ले— वि॰ [थाकल+ए] थाकलसँग सम्बन्धित; थाकलजस्तो; थाकलको । ~ रायो— ना॰ थाकलका जस्तै छिरछिर परेका र फिँजिएका पात हुने अररो किसिमको रायो; साग खान हुने बिरुवाको एक जात ।

थाक्से— ना॰ १. थाक खोलाका थकालीबाहेकका शेष तम्बा जाति; हिमाली भोटे । वि॰ २. फोहरी ।

थाङ्क/थाङ्का— ना॰ [सं॰ स्थान+नेवा॰ को कागत, कपडा आदिमा अङ्कित बौद्ध धर्मसँग सम्बन्धित रङ्गिन चित्रविशेष; पौबा ।

थाङ्ग्रो— ना॰ १. खोसेलासहितको मकैका घोगाहरूलाई सुरक्षित तवरले धेरै दिनसम्म राखिरहन जमिनबाट केही माथि उठाई बनाइएको काठ, बाँस आदिको माच; मकैको सुली । २. थाँक्रो ।

थाङ्ना— ना॰ [थाङ्नो+ओ थाङ्ने भएर वा थोत्रिएर रहेका कपडाका ससाना टुक्रा; धरा । — थरा— ना॰ थोत्रामोत्रा कपडा आदि; झुत्रामुत्रा । ~ भोटा— ना॰ थाबनाथरा; आहारजाहार । > थाङ्निनु— अ॰ क्रि॰ १. थाङ्नोजस्तो हुनु; थाबने हुनु; थोत्रिनु; थङ्निनु । २. अलमलिनु; ढिलाउनु । ३. ज्वरो बिग्रनु । ४. घाउ कचमचिनु ।

थाङ्ने— वि॰ [थाङ्नो+ए] १. थोत्रिएको लुगा लगाउने; झुत्रे; थाङ्नामा सुत्ने । २. रद्दी; काम नलाग्ने । ~ जरो— ना॰ धेरै दिनसम्म लगातार थाङ्निएर आइरहने जरो; म्यादी जरो । ~ बेथा— ना॰ पथपरहेज र औषधी आदिको सन्तुलन नभई कचपचिएर थाङ्निएको बिमार; धेरै दिन टाँगिएको बिमार; थाङ्ने जरो । ~ माङ्ने— ना॰ झुत्रोझाम्रो लुगा लाएर मागेर खाई जीवन निर्वाह गर्ने व्यक्ति; भीखमङ्गा ।

थाङ्नो— ना॰ [सं॰ तङ्गन/तङ्कने थोत्रिएको लुगा कपडा; झुत्रो; चिल्थो; चित्थड; कन्था; चिथडो; च्याबलाबाती ।

थाज्या— ना॰ [नेवा॰] कपडा वा अरू कुनै वस्तु बुन्ने काम ।

थाट— ना॰ [ठाटे सङ्गीत विद्यामा रागादिलाई व्यक्त गर्ने स्वरहरूको योग वा मेल ।

थाडा/थाडो— ना॰ [सं॰ स्थाले घरको मुन्डा छानु; छत । ना॰ [ सं ८स्थात (=थान॰] वासस्थान; थलो; ठाउँ । ~ ठहर/ठेगान— ना॰ थातथलो । ~ थलो— ना॰ पुर्खादेखि बसिआएको ठाउँ; जन्मथलो; घरबार । ~ वास— ना॰ थातथलो; बसोबास ।

थाती— ना॰ [८स्थाति=स्थिति] १. धरौट; धरौटी; धितो; जमानत । २. नासो । ~ थुनुवा— ना॰ विवादग्रस्त जग्गाजमिन वा अन्य मामलामा सरकारबारा बाली वा अन्य कुराको रोक्का गर्ने काम; थारो गाड्ने काम ।

थान१— ना॰ [सं॰ स्थाने १. देवस्थल; देवदेवीका मूर्ति रहेको ठाउँ; मन्दिर; देवल; देवीथान । २. ठाउँ; स्थान । ३. बाँसको घारी । ४. एक चौपाया (गाई, गोरु इ॰) प्राणीले अर्को चौपाया प्राणीसँग जुध्न तयार भएको स्थिति ।

थान२— ना॰ १. कुनै निश्चित लमाइको कपडा पट्याउँदा वा बेर्दा हुने एकाइ; कपडाको सिङ्गो फर्दा । २. वस्तुको सङ्ख्यात्मक एकाइ; गोटा; प्रति; वटा ।

थाना— ना॰ [सं॰ स्थाने प्रहरी चौकी; पुलिस अड्डा; ठाना । — पति— ना॰ कुनै ठाउँका प्रमुख देवता; क्षेत्रपाल ।

थानी— ना॰ [सं॰ स्थान+ई] १. मुख्य देवता; स्थानीय देवता । २. गाउँको मूली; गाउँका भद्रभलादमी -थरि, थानी र रैथाने स्थानीयै छौं सबै जन — नरहरिनाथ रू) । ~ पूजा— ना॰ मुख्य वा स्थानीय देवताको प्रायः वर्षमा एकपल्ट हुने पूजा ।

थानेदार— ना॰ [थाना+दार] प्रहरीचौकीको मुख्य अधिकारी; पुलिसअड्डाको प्रमुख; ठानेदार ।

थान्को— ना॰ [सं॰ स्थान+को] तहलाउने वा थन्क्याउने काम; टुङ्गो; ठेगान । — मान्को— ना॰ थन्क्याउने वा सुृरक्षासाथ राख्ने काम । — मुन्को— ना॰ थान्कोमान्को ।

थाप्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ स्थापने १. कुनै ठाउँमा वा मूर्तिमा विधिवत् देवीदेवताको प्राणप्रतिष्ठा गर्नु; स्थापना गर्नु । २. केही चीज हातमा माग्नु वा पोल्टो, थैलो, भाँडो आदि भर्नु । ३. जुवा आदि खेलमा रुपियाँपैसा राख्नु; दाउ थाप्नु ।

थापना— ना॰ [सं॰ स्थापनो थपना; स्थापना ।

थापा— ना॰ १. पूर्वमध्यकालहुँदो पश्चिमी नेपालको सिन्जा साम्राज्यमा महासामन्तसम्मको एक पदवी; थपालोको स्वामी । २. नेपाली खस, मगरहरूका समुदायमा प्रचलित एक प्रसिद्ध थर । ~ चिनियाँ/चिनी— ना॰ तीन महिनामै पाक्ने एक जातको धान वा त्यसैको चामल ।

थापाथाप— ना॰ [थाप्+आ+थाप्+अ] १. परस्पर समानान्तर रूपले थाप्ने काम । २. थाप्ने प्रतिस्पर्धा । ३. परस्परको थपाइ ।

थापिनु— क॰ क्रि॰ [थाप्+इ+नु] १. देवीदेवतालाई कुनै नियत स्थानमा थपना गरिनु; थापना गर्नु । २. केही चीज माग्न हात, पोल्टो आदि फैलाइनु । ३. जुवा आदिमा रुपियाँपैसा राखिनु ।

थाप्रो— ना॰ [सं॰ स्थापकृते पशुका विष्ठाको थुप्रो वा रास ।

थाप्ले— वि॰ [थाप्लो+ए] १. थाप्लामा लाउने वा बोक्ने । २. निधार चौडा हुने; भाग्यशाली । ना॰ ३. थाप्लानेरको फुलेको रौँ; चाँदो । ~ हुलाक— ना॰ १. नेपालको एकीकरणताका नाम्ला र थाप्लाका भरमा रसदपानी बोक्ने व्यवस्था गरिएको हुलाक । २. पश्चिमी नेपालमा कतैकतै अझै अनौपचारिक रूपमा प्रचलित पारिश्रमिकविना भारी आदि बोकाउने प्रथा; हुलाकी प्रथा ।

थाप्लो— ना॰ [छाप > ८थाप+प्रा. इल्लो] १. टाउको; शिर; कपाल; खप्पर । २. पहाडपर्वतको माथिल्लो भाग; टुप्पो; चुचुरो । ३. भाग्य; पुर्पुरो ।

थाम्–नु— स॰क्रि॰ [सं॰ स्तम्भने १. कायम राख्नु; नबदल्नु; नछोड्नु; रोकथाम गर्नु; रोक्नु; थमौती गर्नु । २. अड्याउनु; टिकाउनु ।

थाम— ना॰ [सं॰ स्तम्भे १. ठूलो खाँबो; खम्बा । २. केराका बोटको फेददेखि पात पलाउने ठाउँसम्मको भाग; थम्बा । ३. रोकथाम; प्रतिबन्ध (केवल समासमा, जस्तै — रोकथाम, थामपुर इ॰) । ~ खुट्टे— वि॰ १. रोगका कारणले खुट्टो सुनिएर थामजस्तो भएको; हात्तीपाइले । ना॰ २ गोडा सुनिने एक रोग; पादशोथ । — थुम— ना॰ १. कुनै जुक्ति लगाएर मनाउने वा चित्त बुझाउने काम; सम्झाइबुझाइ गर्ने काम । २. रोकथाम गर्ने काम; थामिराख्ने काम; थामपुर । — पुर— ना॰ १. कुनै तरिकाले थामेर वा अड्याएर राख्ने काम; भरथेग गर्ने काम । २. जसरी भए पनि चित्त बुझाएर काबूमा राख्ने काम । थामर थुमर— वि॰हे॰ थाम्मथुम्म/थाम्मरथुम्मर ।

थामिनु— अ॰ क्रि॰ [थाम्+इ+नु] १. कायम राखिनु; अडिनु । क॰ क्रि॰ २. थाम्ने काम गरिनु ।

थामी— ना॰ १. जनकपुर र सगरमाथा अञ्चलका पहाडी खण्डमा रहने एक अल्पसङ्ख्यक जाति र त्यस जातिको भाषा । २. सगरमाथा अञ्चलअन्तर्गत सोलुखुम्बु जिल्लाभित्र भोटेकोसीको किनारामा अन्दाजी ३,९॰) मिटरको उचाइमा रहेको खुम्बुमा पर्ने एक ठाउँको नाम । थाम्मथुम्म/थाम्मर थुम्मर— वि॰ [सं॰ स्तम्भे थामजस्तो मोटोघाटो; थामरथुमर ।

थार— ना॰ हे॰ थारल ।

थारकिर्नु— ना॰ गाईबस्तुका आबमा टाँसिएर रगत चुस्ने, रातो कलेजी रबको थेप्चो शरीर भएको, पहिले तीन जोडा र पछि चार जोडा खुट्टा हुने, दुईतीन वर्षसम्म नखाई बाँच्न सक्ने, विभिन्न रोग सार्ने कीरो; कीटवर्गको, अर्थोपडा (जोडिएको खुट्टा हुने॰ समूहको एक जीव ।

थारखरी— ना॰ ढड्डी झार ।

थारल— ना॰ भैँसीजस्तो देखिने एक जङ्गली मृग; थार ।

थारी— वि॰ [थारो+ई] नबियाउने वा सन्तान नजन्माउने; बाँझी; बैला; बन्ध्या ।

थारु— ना॰ नेपालको तराई र भित्री मदेसमा बसोबास गर्ने एक जाति वा त्यस जातिको भाषा । ~ नाच— ना॰ १. थारू समुदायमा प्रचलित नाच । २. लोग्नेमान्छेले आबमा चोलो र कम्मरमनि मारुनीको जस्तो लहँगा पोसाक लगाई गोडामा घुँघुरु बाँधेर हातले मृदङ्ग वा मुजुरा बजाउँदै नाचिने, थारूजातिमा चलेको प्रसिद्ध नाच; झुमर; झुमरा; पूर्वी झुमरा ।

थारो१— ना॰ [प्रा॰ ने॰ थारो (= दण्डजरिवाना॰] १. विवादग्रस्त जमिनको बाली सरकारबारा रोक्का गरिएपछि त्यस जमिनमा गाडिएको खाँबो वा दाउरापात काट्न निषेध गरी रूखका हाँगामा झुन्ड्याइएको ढुङ्गा । २. सरकारबारा लगाइएको रोक्काको चिह्न; थाती; थुनुवा ।

थारो२— वि॰ [सं॰स्थावर = जडे १. बच्चा जन्माउन असमर्थ (भैँसी, गाई इ॰) । २. केही नउब्जने (जमिन इ॰) ।

थारो३— ना॰ [थाडो] खेतबारी कुर्न बनाइएको खुट्टे कटेरो; टहरो ।

थाल्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ ताल < । तृ] प्रारम्भ गर्नु; सुरु गर्नु; उठान गर्नु; श्रीगणेश गर्नु ।

थाल— ना॰ [सं॰ स्थाले फराक भुइँ भई अलिकति बिट उठेको गोलाकार वा चारपाटे भाँडो; थलिया; थाली ।

थालनी— ना॰ [थाल्+अनी] आरम्भ; सुरु; थाल्नी; श्रीगणेश; प्रारम्भ ।

थाला— ना॰ [सं॰ स्थाले रूखबिरुवाका फेदमा पानी जम्न दिन वरिपरि डिल हाली बनाइएको खाल्डो; थाँवल; आलवाल ।

थालिनु— क॰ क्रि॰ [थाल्+इ+नु] सुरु गरिनु; लागिनु ।

थाली— ना॰ [थाल+ई < सं॰ स्थाली] विशेष गरेर पूजाआजामा चलाइने सानो थाल; सानो थाल ।

थाल्नी— ना॰हे॰ थालनी ।

थास— ना॰हे॰ थासो ।

थासे— वि॰ [थासो+ए] १. ज्यादै मोटो भद्दा शरीर भएको; थसुल्लो । २. थासोजस्तो ।

थासो— ना॰ [सं बिष्ट=अप्रिये १. हात्तीको विष्ठा । २. गोबर, भकारो, विष्ठा आदिको थुप्रो; थाप्रो; थुस्सो; थास । ३. ठूलो चाक वा कन्डो ।

थाह/थाहा— ना॰ [प्रा॰ थाहे १. ज्ञान; जानकारी; बोध; समझ । २. भेउ; पत्तो; खबर । — सुद्धी— ना॰ थाहा; थाहसुद्धि ।

थिउँ— ना॰ यो॰ [सं॰ स्थितम्] छेउमा; पासमा; निकट; छिउँ; छेउ ।

थिएटर— ना॰ [अङ्॰] १. नाटक आदि देखाइने ठाउँविशेष; नाचघर; नाट्यशाला; रङ्गभूमि । २. थेटर; नाटक; नाच; नाट्य ।

थिगर/थिगार— ना॰ [बा॰ बो॰] १. नानीहरूले उभिनलाई प्रयास गरी काम्दै गरेका खुट्टाले अडिन प्रयास गर्ने काम । वि॰ बो॰ २. नानीलाई थिग्रिन प्रोत्साहित गरिने शब्द; थिहिरी । ३. तरल पदार्थमा मिसिएको कसरमसर थिग्रिएर भेला भएको वस्तु; थिग्रो; थेगर । थिग्र—नु— अ॰ क्रि॰ [थिग्र+नु] १. थेगर लाग्नु; थेग्रो जम्नु । २. थिहिरिनु । श्रथिग्राइ— ना॰१. थिग्रिने काम वा काइदा । २. थिहिरिने काम वा काइदा । थिग्राइनु— क॰ क्रि॰ १. थिग्रन लाइनु; थिग्य्राइनु । २. थिहिरिने पारिनु । थिग्राउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. थिग्रन लाउनु; थिग्थ्याउनु । २. थिहिरिन लगाउनु; थिहिरिने पार्नु । थिग्राहट— ना॰ थिग्राइ । थिग्रिनु— अ॰ क्रि॰ १. थिग्रनु । २. थिग्रने काम होइनु ।

थिग्रिनी/थिग्रेनी— ना॰ [थिग्रो+इनी/एनी] १. थिग्रिएको वस्तु; थिग्रो; थेग्रिनी । २. बाँकी; बचत; शेष ।

थिग्रो— ना॰ [सं॰ स्थिरीकृते १. पानी, तेल आदि तरल पदार्थको पीँधमा जमेर बसेको कसर; थिग्रेनी; थिग्रिनी; थेग्रो । २. बाँकी; शेष; निथ्रेनी; निथार । > थिग्य्राइ— ना॰ थिग्य्राउने काम वा काइदा । थिग्य्राइनु— क॰ क्रि॰ १. थिग्रिने तुल्याइनु वा पारिनु । २. थिहिथ्याइनु । थिग्य्राउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. थिग्रो बसाउनु; थिग्रो छुट्याउनु; कसरलाई पीँधमा रहन दिनु । २. बालकलाई थिहिरी गर्न वा उभ्याउन सघाउनु, त्यसो गर्न लगाउनु ।

थिग्य्रान— ना॰ थिग्य्राइएको वस्तु; थिग्रिनी; थिग्रो ।

थिच्–नु— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ थिच्च+नु] १. थिचोमिचो गर्नु; दबाउनु । २. किच्नु; अँचेट्नु । ३. अँठ्याउनु । ४. ठेल्नु; घँचेट्नु । ५. शोषणकार्य गर्नु ।

थिच— ना॰ [थिचो] थिचो; दबाउ (केही समस्त शब्दमा मात्र सीमित, जस्तै— थिचथाच, थिचमिच॰ — थाच/मिच— ना॰ १. थिच्नेवर्ने काम । २. दबाउ दिने कम; दमन; शोषण ।

थिचाइ— ना॰ [रू थिच् (ं+आइ] थिच्ने काम वा काइदा [ > ] थिचाइनु— क॰ क्रि॰ थिचिने पारिनु; थिच्न लाइनु । थिचाउनु— प्रे॰ क्रि॰ थिच्न लाउनु । थिचाथिच— ना॰ परस्पर थिच्ने काम; एकले अर्कालाई थिच्ने क्रिया । थिचान— ना॰ १. थिचाइ; थिचो; ऐँठ; दबाउ । २. शोषण; दमन । थिचावट/थिचाहट— ना॰ थिचाइ ।

थिचाहा— वि॰ १ थिच्ने; थिचुवा । २. थिचोमिचो गर्ने; शोषक; दमनकारी । थिचिनु— क॰ क्रि॰ थिच्ने काम गरिनु; थिचाइमा पर्नु । थिचीमिची— ना॰ थिच्ने वा किच्ने काम; किचकाच; किचीमिची । थिचुवा— वि॰ १. थिचाहा । ना॰ २. कोलमा तेल पेल्दा छाप्रीलाई थिच्ने काठको एक उपकरण ।

थिचो— ना॰ [थिच्+ओ] १. दबाब; ऐँठ; थिचान । २. शोषण । ३. अत्याचार; मिचो । ना॰ ४. अरूमाथि जबरजस्ती गरिने नैतिक, आर्थिक आदि दबाउ; शोषण; अन्याय; दमनकारी कार्य ।

थिति— ना॰ [सं॰स्थिति] १. अघिदेखि चलिआएको चलन; परम्परा; व्यवस्था; रीति । २. चाँजो; प्रबन्ध । — बिती— ना॰ थितिरीति । ~ रीति— ना॰ चाँजोपाँजो; चालचलन; रीतिथिति ।

थित्री— ना॰ बाँसका कप्टेरा मिलाई डोरीले कसेर बुनेको, माछा थाप्ने सोलीजस्तो खोर ।

थिर— वि॰ [सं॰ स्थिरे १. एकै ठाउँ, रूप वा अवस्थामा रहने; नहल्लने; परिवर्तन नहुने; नडगमगाउने; डेग बसेको; टुङ्गो लागेको; नचल्ने; स्थिर । २. हल न चल; टस न मस । श्रथिरिनु— अ॰ क्रि॰ १. अडिग हुनु; टिक्नु; अड्नु; उभिनु । २. थिहिरिनु ।

थिरी— [सं॰ स्थिर > थिर+ई] १. उभिने क्रिया (बालबोलीमा॰ । वि॰ २. थिर (आइमाई॰ । ~ थिरी— ना॰ १. भर्खर उभिन जानेको बालकले उभिने किसिम । वि॰ बो॰ २ बालकलाई उभिन लगाउन उच्चारण गरिने उत्साहवर्धक शब्द ।

थिथ्याइ— ना॰ [रू थिर् (+याइ॰] थिरिने काम वा काइदा; थिहिथ्याइ । [ > ] थिथ्याइनु— क॰ क्रि॰ थेगाइनु; अडाइनु; उभ्याइनु । थिथ्याइलो— वि॰ थिर; दह्रो; ठिङ्ग । थिथ्याउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ उभाउनु; थिरिन लाउनु । थिथ्याहट— ना॰ थिथ्याइ ।

थिलथिल— ना॰ [सं॰ श्लथशिथिले १. किचिएर वा मिचिएर थलथल हुने अवस्था । वि॰ २. थिलथिलो । > थिलथिलिनु— अ॰ क्रि॰ थिलथिलो हुनु; शिथिल हुनु । थिलथिलो— वि॰ १. अति परिश्रम गर्नाको कारणले वा कुटपिटबाट शिथिल भएको; लस्त; थङ्थिलो; थिलथिलो (व्यक्ति॰ । २. किचेर वा कुटेर पूरै रूप बिगारिएको (मासुदार वा गुदीदार वस्तु॰ । थिलथिल्याइ— ना॰ थिलथिल्याउने वा थिलथिलिने काम वा किसिम । थिलथिल्याइनु— क॰ क्रि॰ थिलथिलो पारिनु । थिलथिल्याउनु— स॰ क्रि॰ थिलथिलो पार्नु वा पार्न लाउनु ।

थिलीपितिली/थिलीबिली— क्रि॰वि॰ [थिलो+ई+बिथलो+ई] आघातबाट जीव, फल, मिठाई आदि कुनै वस्तु वा प्राणीको रूपमा पूर्ण विकृति आएर । वि॰ थिलथिलो; थङ्थिलो ।

थिहिरिनु— अ॰ क्रि॰ [ सं॰ थिर+इ+नु] थिग्रिनु; थिर गराइनु; उभ्याइनु । थिहिरी— ना॰ १. बालकलाई थिहिथ्याउने कार्य । २. उभिएर हिँड्ने कार्य (बालबोलीमा॰ । थिहिथ्याइ— ना॰ थिहिथ्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । थिहिथ्याइनु— क॰ क्रि॰थिर तुल्याइनु; उभ्याइनु । थिहिथ्याउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ थिर पार्नु वा उभ्याउन लगाउनु ।

थुँग्–नु— स॰ क्रि॰ [स॰ टङ्कन=छिनुको खोपाइ] १. मासु आदिलाई थुङ्नीमा राखेर टुक्य्राउनु; मसिनो पार्नु; चोक्ट्याउनु; थुङ्थुब्याउनु; थुङ्नु । २. लगातार धम्काउनु; टोकस्नु; गाली गर्नु; थुर्नु । ३. थिलथिलो पार्नु ।

थुँगनी— ना॰ [थुँग+अनी] मासु आदि थुँग्ने काठको साधन; अचानु; थुबनी ।

थुँगाइ— ना॰ [रू थुँग् (ंआइ॰] थुँग्ने काम; थुबाइ । [ > ] थुँगाइनु— क॰ क्रि॰ थुँगेर टुक्य्राइनु । — थुँगाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. थुँग्न लाउनु; थुबाउनु । अ॰ क्रि॰ २. फूलको थुँगो लाग्नु; फक्रिनु । थुँगिनु— क॰ क्रि॰ १. टुक््र्याइनु । २. धम्काइनु; थुबिनु । अ॰ क्रि॰३. फूल फक्रिएको हुनु । थुँगुवा— वि॰ १. थुँगनीमा राखेर मसिनो पारी काटिएको; थुँगेको । २.फक्रिएको (फूल आदि॰ ।

थुँगे— वि॰ [थुँगो+ए] १.थुँगा परेको; थुँगा हुने; थुँगावाला; थुबे । २. थुँगनीजस्तो; धारिलो । ~ चोट— ना॰ थुँगनीको प्रहार । — सरी— ना॰ फक्रनफक्रन लागेको फूल; फक्रने अवस्थामा पुगेको कोपिला । ~ फुल— ना॰ १. सानासाना पात मिलेर एउटा पात भएको; मूल काण्डमा काँडाजस्ता सेतासेता गिर्खा हुने, थुँगाथुँगा परेर फुल्ने सुन्दर र असल मानिने, कम्पोजिटी समूहमा पर्ने विभिन्न जातका फूलका बोटविशेष; तिनैका फूल । २. सयपत्री; क्यात्तुके ।

थुँगो१— ना॰ [सं॰ तुङ्ग=सूर्य वा चन्द्रे कुनै एउटा सिङ्गो फूल; फूलको एकाइ; थुबो ।

थुँगो२— ना॰ [सं॰ तङ्क (न॰=छिनो] थुँगनी; थुबनी ।

थुः— वि॰ बो॰ १. कुनै फोहर वस्तु देखेर वा कसैको घृणित व्यवहारले गर्दा थुक्ने वा निन्दा जनाउने शब्द । ना॰ २. त्यसरी थुक्ने काम । ३. थुक्दा आउने शब्द; थुक्क । — थुः— वि॰ बो/ना॰ फेरिफेरि थुः जनाउने शब्द ।

थुइक्क— वि॰ बो॰ [अ॰ मू॰ थुइक्+क] थुक्कः थुइयय; छिः; आच्चे ।

थुइयय— वि॰ बो॰ [अ॰ मू॰ थुइ+य] थुक्ने किसिम वा कार्य; थुक्क; थुइक्क ।

थुक्–नु— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ थुक्क+नु] १. थुक ६याँक्नृु; थुक्क गर्नु । २. मुखभित्र राखिएको वस्तु बाहिर निकाल्नु । ३. घृणा गर्नु; धिक्कार्नु; पिच्कार्नु; अवहेलना गर्नु ।

थुक— ना॰ [प्रा॰ थुक्के मुखबाट आउने बाक्लो तरल पदार्थ; राल । — तेल— वि॰ जुग्तोजुग्तो, पुगेसपुगेस । — थुक— ना॰ १. घिन लागेर मुख रसाइरहने रोग । २. घृणा । — थुकी— ना॰ १. शारीरिक अवस्था, घृणा आदिका कारणले थुक्न मन लागिरहने इच्छा । २. थुकथुक; दिबबिब; दिबमिब । — दानी— ना॰ रोगी वा वृद्धहरूलाई थुक्न सजिलो पार्ने हेतुले बनाइएको सानो भाँडो; फिकदानी ।

थुकाइ— ना॰ [रूथुक् (+आइ॰] थुक्ने काम वा काइदा । [ > ] थुकाइनु— क॰ क्रि॰ थुक्न लगाइनु; थुक्ने पारिनु । थुकाउनु— सं॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ थुक्न लाउनु वा थुक्ने पार्नु । थुकाथुक— ना॰ परस्परमा थुक्ने काम; आपसको थुकाइ । थुकिनु— क॰ क्रि॰ १. थुक फालिनु । २. धिक्कारिनु ।

थुकुवा— वि॰ [थुक+उवो थुक्ने स्वभाव भएको; थुकिरहने बानी परेको; थुक्ने ।

थुक्क— वि॰बो॰ [अ॰ मू॰ थुक्+क] १. थुइक्क; थुइयय । २. धिक्कार्दा, पछुताउँदा, गाली गर्दा वा अपमान गर्दाको भावलाई व्यक्त गर्ने शब्द ।

थुक्पा— ना॰ [भो॰ ब॰ ] चाउमिन बनाउने सामग्रीबाटै मासु वा सागपातसमेत हालेर तयार पारिने एक प्रकारको झोलिलो खानेकुरा ।

थुबथुबिनु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ तुङ्ग (बि॰)+इ+नु] हतियारबारा लगातार थुबनीमा चोक्ट्याउने काम हुनु । थुबथुब्याइ— ना॰ थुबथुबिने वा थुबथुब्याउने काम वा काइदा । थुबथुब्याइनु— क॰ क्रि॰ थुबथुबिने पारिनु; चोक्ट्याइनु । थुबथुब्याउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ लगातार थुबनीमा काटिरहनु वा काट्न लगाइरहनु ।

थुबे— वि॰हे॰ थुँगे ।

थुबो— ना॰हे॰ थुँगो ।

थुचुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थुचुक्+क] थचक्क; थ्याच्च ।

थुच्च— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थुच्+च] हे॰ थचक्क ।

थुत्–नु— स॰ क्रि॰ [स॰ दुहित+नु] १.झिक्नु; तान्नु; फुकाल्नु; निकाल्नु । २. धुत्नु; कुरो खोस्नु ।

थुताइ— ना॰ [रू थुत् (+आइ॰] थुत्ने काम वा प्रकार । [ > ] थुताइनु— क॰ क्रि॰ थुत्न लगाइनु; थुत्ने पारिनु । थुताउनु— प्रे॰ क्रि॰ थुत्न लाउनु । थुतिनु— क॰ क्रि॰ १. झिकिनु; तानिनु; फुकालिनु; निकालिनु । २. धुतिनु; कुरो खोसिनु ।

थुतुनु/थुतुनो— ना॰ [थु+थु+नो] १. पशुको मुख । २. मानिसको मुख; चोथो (निन्दार्थमा॰ । > थुतुने— वि॰ मुखाले; चोथाले; दुर्मुखा; पड्के ।

थुतुरी— वि॰ [थु+तुर+ई] १. थुतुनाले फुकेको; नर्सिङ्गा आदि फुकेर बजाइएको; उच्चारण गरिएको । ना॰ २. धुत्तुरी बाजा; तुरही; थुत्तुरी । — वेद— ना॰ १. मुखैले बचाएर राखेको परम्परागत विधान; लिम्बूजातिका पेदाङ्वा र सत्यहाङ्वाहरूले मुखले नै बचाएको, अलिखित विद्या; मुन्धुम । २. श्रुतिपरम्पराको कुनै पनि वाङ्मय ।

थुत्त— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थुत्+त] कुनै कुरो थुत्ने किसिमले; झट्ट निकाल्ने, झिक्ने वा तान्ने किसिमले ।

थुन्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ थुङ्+नु] १.थुनामा पार्नु; कैद गर्नु; जेल दिनु; जाक्नु; जक्ख्याउनु । २. बन्द गर्नु; रोक्नु ।

थुन— ना॰ [सं॰ स्तने १.गाई, भैँसी, बाख्रो आदिको दूध झर्ने अवयव; फाँचो; कल्चौँडो; थुन । २. आइमाईको स्तन (तुच्छार्थमा) । — काने— वि॰ १. थुनबाट दूध आउन नसक्ने भई गानिएको; थुनको दूधमार्ग विकृत भई गानो भएको । २. थुन गानो भएको (व्यक्ति वा पशु॰ । — कानो— ना॰ कुनै एक वा एकभन्दा बढी थुन गानिएर दूध आउन नसक्ने अवस्थाका थुन भएको गाईभैँसी; थुनिलो भएको बस्तुभाउ । — चुली— ना॰ १. चुचि्ँचदै गएको शिखरभाग । २.पुष्ट वा चुलिएको स्तन ।

थुनछेक— ना॰ [थुन्+छेके थुन्ने र छेक्ने काम; बाधा; बन्देज; व्यवधान; छेकथुन ।

थुना— ना॰ [थुन्+ओ १. थुन्ने वा थुनिने काम; कैद । २. झ्यालखान; जेल; कारागार । ३. अभियोग प्रामाणिक नठहरिउन्जेलको थुनाइ ।

थुनाइ— ना॰ [रू थुन् (+आइ॰] थुन्ने काम वा काइदा । [ > ] थुनाइनु— क॰ क्रि॰ थुन्ने तुल्याइनु; थुन्न लगाइनु । थुनाउनु— प्रे॰ क्रि॰ थुन्न लाउनु; थुनिने पार्नु ।

थुनाघर— ना॰ [थुना+घर] खोर; कारागार ।

थुनाहा— वि॰ [थुन्+आहो थुनुवा ।

थुनिनु— क॰ क्रि॰ [थुन्+इ+नु] १. थुनामा पर्नु; कैद गरिनु । २. बन्द गरिनु; रोकिनु ।

थुनिलो— ना॰ थुनमा दूध भरिएर उब्जने रोग; दूध गानिनाले उत्पन्न हुने रोग; प्रायः मान्छेका स्तनमा हुने दूधमार्गको रोग; थुनेलो ।

थुनुवा— वि॰ [थुन्+उवो १. थुनिएको; थुनामा परेको; कैद परेको; कैदी; बन्दी; थुनाहा । ना॰ २. अभियोग प्रमाणित भइनसकेको बन्दी; अभियुक्त । ३. रोकावट; रोक्का । ~ पुर्जी— ना॰ अभियुक्तलाई कारण दर्साई थुनामा राख्न अदालतबाट दिइने पुर्जी; कुनै पनि मुद्दाको पुर्पक्षका निमित्त थुनामा राख्नुपर्दा कारण देखाई दिइने पुर्जी ।

थुनेलो— ना॰ [थुन+एलो] दूध गानिएर जम्ने तथा थुन पाकी खटिरा हुने स्त्रीरोग; थुनिलो; स्तनपाक ।

थुनौरो— ना॰ [सं॰ स्तनकुले कल्चौँडो; फाँचो; थनौरो; स्तन ।

थुन्से— ना॰ प्रायः पहाडखण्डमा चीजबीजहरू पिठ्यूँमा बोक्न प्रयोग गरिने, बाँस वा निगालाका चोयाले बुनिएको कतै पनि आँखा वा प्वाल नभएको, डोकोजस्तै एक साधन ।

थुपार्–नु— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ थुपडो+नु] १. थुप्रो पार्नु; रास लगाउनु; डङ्गुर पार्नु; जम्मा गर्नु; बटुल्नु; सँगाल्नु । २. दिसा गर्नु (निन्दार्थमा) । ३. बेसरी पिटेर छोड्नु । श्रथुपाराइ— ना॰ थुपार्ने काम वा काइदा । थुपारिनु— क॰ क्रि॰ थुप्रो पारिनु; थुप्रो लाइनु ।

थुपुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थुपुक्+क] बिस्तारै; थपक्क; खरक्क; खुरुक्क ।

थुप्र–नु— अ॰ क्रि॰ १. थुप्रो लाग्नु । २. ओइरिनु । ३. हूल लाग्नु । श्र थुप्राइ— ना॰ थुप्रने काम वा किसिम ।

थुप्राथुप्री— ना॰ [थुप्रो+थुप्रो] पर्याप्त मात्रामा नभएर पातलो–पातलो अवस्थामा भएका थुप्राहरूको समूह; थुप्रैथुप्रा ।

थुप्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [थुप्रो+इ+नु] १. थुप्रो लाग्नु; रास लाग्नु । २. धुइरिनु; बटुलिनु; सँगालिनु; जम्मा हुनु । ३. वृद्धावस्था वा वाथ आदि रोगका कारणले हिँडडुल गर्न नसक्ने भई एक थलामा पर्नु; डल्लिनु ।

थुप्री— वि॰ [थुप्रो+ई] १.शरीर नबढेर ढसमस्स भएकी (आइमाई॰; गान्टी । २. भद्दा दिमाग भएकी; मोटी (आइमाई) । ३. थसुल्ली ।

थुप्रो— ना॰ [प्रा॰ थुपडो] १. राशि; रास; डङ्गुर; खात; लक्कु (पैसाको) । २. बुद्धि नभएको, भद्दा शरीरको मानिस । वि॰ ३. धेरै; अनेक; अनगन्ती । क्रि॰ वि॰ ४. अत्यन्त; निकै ।

थुप्य्राइ— ना॰ [रू थुप्रि (+याइ॰] थुप्रिने काम वा अवस्था; थुप्रो लाग्ने वा लगाउने क्रियाप्रक्रिया । [ > ] थुप्य्राइनु— क॰ क्रि॰ थुप्रो लगाइनु । थुप्य्राउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. थुप्रो लाउनु; थुपार्नु; थुपार्न लगाउनु । २. दिसा गर्नु । ३. बेसरी पिटेर छाड्नु ।

थुम— ना॰ १. पुरानो प्रशासनिक व्यवस्थाअनुसार खास गरेर किराँतक्षेत्रमा तिरोव्यवस्थाका आधारमा विभिन्न एकाइमा विभाजित गरिएका ससाना इलाका । २. पर्वतको टाकुरो ।

थुमथुम— ना॰ [अ॰ मू॰] आश्वासन; ढाडस । > थुमथुमाइ— ना॰ ढाडस दिने क्रियाप्रक्रिया । थुमथुमिनु— क॰ क्रि॰ थुमथुम होइनु ।

थुमथुम्याइ— ना॰ थुमथुम्याउने काम वा काइदा; थुमथुमाइ ।

थुमथुम्याइनु— क॰ क्रि॰ थुमथुम पारिनु; ढाडस दिइनु ।

थुमथुम्याउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. कसैको जीउमा हल्का तवरले बिस्तारैबिस्तारै धाप दिनु; थुमथुम पार्नु । २. ढाडस दिनु । थुमथुम्याहट— ना॰ थुमथुम्याइ । थुमथुम्याहा— वि॰ थुमथुम्याउने ।

थुमल— ना॰ थुम; थुमभित्रको निश्चित इलाका वा क्षेत्र ।

थुमा— ना॰ [फा॰ दुम्बे भाले भेडो; थुम्मा; थुम्बा ।

थुमाली/थुमेली— वि॰ [थुम+आली/एली] कुनै थुम वा पहाडको शिखरतिर बसोबास गर्ने; लेकाली । थुम्का थुम्की— ना॰ [थुम्को+थुम्की] पहाड आदिमा सानाठूला, अग्लाहोचा थुम्काहरूको समष्टि ।

थुम्काली— वि॰ [थुम्को+आली] थुम्कामा बसोबास गर्ने; थुम्कामा बस्ने; थुम्काको बासिन्दा ।

थुम्किलो— वि॰ [थुम्को+इलो] थुम्को परेको; थुम्क्याइलो; थुम्क्यैलो; थुम्के ।

थुम्की— ना॰ [थुम्को+ई] जमिनमथि केही उठेको जमिनको भाग; सानो थुम्को ।

थुम्के— वि॰ [थुम्को+ए] थुम्किलो ।

थुम्को— ना॰ १. सानो बाटुलो डाँडो; पर्वत; शैल । २. चुली; चुचुरो । ३. सानो थुम । > थुम्क्याइलो/थुम्क्यैलो— वि॰ हे॰ थुम्किलो ।

थुम्बा— ना॰हे॰ थुमा ।

थुर्–नु— स॰ क्रि॰ १. गाली गर्नु; टोकस्नु । २. धम्काउनु । ३. दिक्क लगाउनु । ४. थुँग्नु; थुङ्नु ।

थुर— ना॰ [प्रा॰ थुडे १. रूखका सुकेका हाँगाबिँगा; झिक्रो । २. बत्तीमा टाँसिएको सिट्ठी ।

थुरथुर— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थुर्+अ (बि॰)] लुगलुग; थरथर ।

श्रथुरथुरती— क्रि॰ वि॰ अझै थुरथुर हुने गरी । थुरथुराइ— ना॰ थुरथुर हुने काम वा किसिम । थुरथुराइनु— अ॰ क्रि॰ थुरथुर होइनु । थुरथुराउनु— अ॰ क्रि॰ थुरथुर हुनु; थरथराउनु । थुर

थुराहट— ना॰ थुरथुराइ । थुरथुरी— क्रि॰ वि॰ १. थुरथुरती । ना॰ २. भय; डर; त्रास ।

थुराइ— ना॰ [रू थुर् (+आइ॰] थुर्ने काम । [ > ] थुराइनु— क॰ क्रि॰ टोकसिनु । थुराउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ टोकस्नु वा टोकसाउनु ।

थुरिनु— क॰ क्रि॰ १. थुँगिनु । २. गाली गरिनु; टोकसिनु; धम्काइनु ।

थुरी— ना॰ १. कपडा बुन्ने तानमा कोका मिलाइएको धागाको बीचबीचबाट छिराइने, धागो राखिएको अगाडिपछाडि चुच्चो परेको एक साधन; सटल । २. लुगा सिउने कलमा सिउनी वा टाँका राख्न धागो बेरी प्रयोग गरिने गोलाकार एक साधन; बबिन ।

थुर्पा— ना॰ [भो॰ ब॰] चौँरीको नौनी र भेडा आदिका मासु मिसाई तयार पारिएको सुरुवा ।

थुर्पी/थुर्मी— ना॰ सानो खुर्पा; खुर्पी । घिउतेल उघाउन वा चलाउनका निमित्त मात्र प्रयोग गरिने सानो डाडु; कर्केउली डाडु ।

थुर्मे— ना॰ [थुर्मी+ए] १. घिउतेलको व्यापार गर्ने व्यक्ति । वि॰ २. गोठाले; जङ्गली ।

थुलुङ्गी— वि॰ [थुलुङ्ग+ई] माझ किराँत तथा पल्लो किराँतका राईजातिको एक भेद वा तिनीहरूले बोल्ने भाषा ।

थुस्स्याइ— ना॰ [रू थुस्सि (+याइ॰] १. थुस्सिने काम वा काइदा; थुप्य्राइ । [थुस्स्याउ+आइ] २. थुस्स्याउने काम वा काइदा; थासोथुप्य्राइ । ३. रासलगाइ । [श्रे थुस्स्याइनु— क॰ क्रि॰ थुस्सो लगाइनु; थुप्य्राइनु । थुस्स्याउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ थुस्सो लगाउनु; थुप्रो पार्नु; थुप्रै हग्नु ।

थेग्–नु— अ॰ क्रि॰ [प्रा॰ थे > थेग+नु] १. अन्तिम अवस्थासम्म रहनु; खप्नु; टिक्नु; अड्नु । २. कामचलाउ हुनु । स॰ क्रि॰ ३. आड दिनु; आश्रय वा भर दिनु । ४. पाल्नु वा वहन गर्नु ।

थेग— ना॰ [प्रा॰ थिअ < सं॰ स्थितके १. अडिने काम; दह्रोसित थामिने प्रक्रिया । २. ठेक । — भर— ना॰ थाम्ने र भर दिने काम; भरथेग ।

थेगर— ना॰हे॰ थिगर/थिगार ।

थेगाइ— ना॰ [रू थेग् (+आइ॰] थेग्ने काम वा काइदा [ > ] थेगाइनु— क॰ क्रि॰ थेगिने पारिनु । थेगाउनु— प्रे॰ क्रि॰ थेग्न लाउनु ।

थेगिनु— अ॰ क्रि॰ खपिनु; टिकिनु; अडिनु ।

थेगो— ना॰ [प्रा॰ थिअगो < सं॰ स्थितके कुरा गर्दा बारम्बार दोहोथ्याइने निरर्थक बोली, शब्द वा वाक्यांश; रहनी । (उदा॰— परिबन्दले गर्दा चाइने चोर साधु, साधु चोर हुन सक्छ । प्रमाणको समेत चाइने परिबन्दले रङ्ग बदलिदिन्छ । — परिबन्द— पुष्करशमशेर ।)

थेग्रिनी— ना॰हे॰ थिग्रिनी/थिग्रेनी ।

थेग्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [थेग्रो+इ+नु] पानी, घिउ, तेल आदि तरल पदार्थ राखिछोड्दा कसर तल बसी सङ्लिनु; सफा हुनु ।

थेग्रो— ना॰हे॰ थिग्रो ।

थेग्ला— ना॰ १. हिमाली प्रदेशको जङ्गलका बीचको खुला ठाउँ । २. वनजङ्गलका बीचको खुला ठाउँ ।

थेग्लो— ना॰ [थेग+लो] दाग; टाटो; थोप्लो; चिह्न ।

थेचरि–नु— अ॰ क्रि॰ [थेचरो+इ+नु] थेत्तर वा अटेरी हुनु; जर्रिनु ।

थेचरो— वि॰ [रू थेत्तरो] जति गाली गरे पनि केही पर्वाह नगर्ने; जति छिः छिः र दुर्दुर् गरे पनि केही नलाग्ने; धिङ्न्याहा; अटेरी; थेच्चर; थेत्तर; थेत्तरो । श्रथेचथ्याइँ— ना॰ थेचरोपन ।

थेच्चर— वि॰ थेचरो; थेत्तर । > थेच्चरिनु— अ॰ क्रि॰ थेच्चर हुनु ।

थेत्तर— वि॰हे॰ थेचरो ।

थेत्तरो— वि॰हे॰ थेचरो । > थेतथ्याइँ/थेतथ्याइ— ना॰ थेत्तरिने काम वा काइदा ।

थेप्चिनु— अ॰ क्रि॰ [थेप्चि+नु] थेप्चो हुनु; च्याप्टिनु; थ्याच्च हुनु; कुच्चिनु ।

थेप्चे— वि॰ [ थेप्चो+ए] १. थेप्चो परेको; थ्याच्च परेको; थेप्चिएको; कुच्चिएको । २. नाक थेप्चिएको (मानिस॰; नेप्टे; नेप्टो । ना॰ ३. ज्यामिरका जातको एक प्रकारको चेप्टो अमिलो फल; तीनपत्रे ।

थेप्चो/थ्याप्चो— वि॰ थ्याच्च परेको; चेप्टिएको; नेप्टिएको (नाक आदि॰; थ्याप्चो ।

थेप्च्याइ— ना॰ [रू थेप्चि +(याइ॰] थेप्चिने क्रिया वा प्रक्रिया । [श्रे

थेप्च्याइनु— क॰ क्रि॰ थेप्चो पारिनु । थेप्च्याउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ थेप्चो पार्नु वा पार्न लगाउनु । थेप्च्याहट— ना॰ थेप्च्याइ ।

थेपे/थेबे— ना॰ [सं॰ क्षेपक+ए] १. विभिन्न प्रकारका मरमसला हाली बनाइएको आँपको स्वादिष्ठ दबदबे अचार । २. एक थरी वनस्पतिविशेषको नाम ।

थैथै— वि॰ बो॰ १. बालकहरूलाई खेलाउँदा प्रयोग गरिने शब्द; थैयाथैया; थैया; थैथैला । ना॰ २. अर्काको इसाराको आधारमा नाच्ने कार्य । ३. अर्कालाई इसारामा नचाउने कार्य । ४. ठूलो हर्ष । — ला — ना॰ थैया; थैथै ।

थैया— ना॰ [थै+यो १. तबलाको एक ताल; ता थैथै । २. थैथै । वि॰ बो॰ ३. थैथैला । ~ थैया— ना॰ थैथै ।

थैली— ना॰ [थैलो+ई] १. सानो थैलो; झोली; नाम्जो; सानो ब्याग । २.जग्गाजमिन किनबेच गर्दा तोकिएको मोल; लागत रुपियाँ; मूल धन । ३. ऋण; साहूको पुँजी ।

थैले— वि॰ [थैलो+ए] १. ठूलो पेट भएको; खन्चुवा । २. धेरै पैसा भएको; धनी (हेयार्थमा॰ । ३. थैलीदार । ~ बाजा— ना॰ मुखले फुकेर बाँसुरीझैँ नलीका सहायताले बजाइने, छालाको थैलीभित्रको हावाको झोक्काबारा बजेर तीखो स्वर आउने एक वाद्ययन्त्र; न्याउली बाजा ।

थैलो— ना॰ कुनै पनि चीज राख्नका लागि एक भागमा खुला मुख राखी बाँकी भागमा बन्द गरी सिइएको कपडा आदिको भाँडो; झोला, नाम्जो । > थैल्याइ— ना॰ १. थैलीभराइ । २. पेटबोकाइ । ३. पेटभराइ ।

थैल्याइनु— क॰ क्रि॰ १. थैली भरिनु । २. पेट बोकाइनु । ३. पेट भरिनु । थैल्याउनु— प्रे॰ क्रि॰/स॰ क्रि॰ १. थैली भर्नु–भराउनु । २. पेट बोक्नु–बोकाउनु । ३. पेट भर्नु–भराउनु ।

थोक— ना॰ [प्रा॰ थोक्के १. वस्तु; माल; चीज; पदार्थ । २. एकमुष्ट बिक्री गरिने माल । ३. प्रकार; थरी; किसिम । ~ विक्रेता— ना॰ १. कुनै सामान एकमुष्ट रूपमा बिक्री गर्ने व्यक्ति । वि॰ २. त्यस्तो थोक सामानको व्यापार गर्ने । ~ व्यापारी— ना॰ कुनै माल खुद्रा नबेची पूरापूरै वा स्याँट्ठै बेच्ने व्यापारी; मोठ व्यापारी; मोठ विक्रेता (होलसेलर) । ~ सामान— ना॰ डक्क बेच्न भनी छुट्ट्याइएको सामान ।

थोते/थोतो— वि॰ [थोतो+ए] १. दाँत पूरै वा खण्ड रूपमा नभएको । २. मकै आदिका घोगामा बीचबीचमा गेडा नभएको ।

थोत्रिनु— अ॰ क्रि॰ [ थोत्रो+इ+नु] १. थोत्रो हुनु; जीर्ण हुनु; झुत्रिनु; पुरानो हुनु । २. बेकम्मा हुनु । ३. बूढो हुनु ।

थोत्रो— वि॰ १. जीर्ण; झुत्रो; पुरानो; फाटेको; भत्किएको (थोत्रो घर) । २. रद्दी; बेकम्मा । — मोत्रो— वि॰ फाटे–च्यातिएको; झुत्रोमुत्रो ।

थोयभयाइ— ना॰ [रू थोत्रि (+याइ॰] थोयभयाउने काम । [ > ] थोयभयाइनु— क॰ क्रि॰ थोत्रो तुल्याइनु । थोयभयाउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ थोत्रो पार्नु वा पार्न लगाउनु । थोयभयाहट— ना॰ थोयभयाइ ।

थोपर्–नु— स॰ क्रि॰ [थुप्रो+नु] १. लेपन गर्नु; पोतर्नु; थ्वापथ्वाप पोत्नु । २.थुप्य्राउनु । ३. थपेमाथि थप्नु; थोपार्नु । ४.ज्यादै ठूलो भारी लाद्नु । > थोपरथापर— ना॰ कुनै गिलो पदार्थ बाक्लो गरी लगाउने वा थोपार्ने क्रिया । थोपराइ— ना॰ थोपर्ने काम; थोपाराइ । थोपरिनु— क॰ क्रि॰ लेपन गरिनु; थोप्य्राइनु; थपिनु; थोपारिनु । थोपा थोपी— ना॰ [थोपा+थोपा+ई] सानाठूला गरी धेरै थोपाको समूह ।

थोपार्–नु— स॰ क्रि॰ [थोपर्+नु] हे॰ थोपर्नु । श्रथोपाराइ— ना॰ हे॰ थोपराइ । थोपारिनु— क॰ क्रि॰ हे॰ थोपरिनु ।

थोपो— ना॰ १. कुनै पनि तरल पदार्थको झार्दा वा टप्काउँदा वर्तुलाकारको हुने सानो परिमाण वा अंश; बिन्दु; थोप्लो; छिटो । २. टिको । थोप्ला थोप्ली— ना॰ [थोप्ला+थोप्ली] १. सानाठूला थोप्लाहरूको समष्टि; थोप्लाहरूको समूह । २. थोपाथोपी ।

थोप्ली— ना॰ [थोप्लो+ई] सानो थोप्लो; बिन्दु; टिकी ।

थोप्ले— ना॰ [थोप्लो+ए] १.थोप्ला भएको वा परेको । ना॰ २. चितुवाको एक जात । ~भूक्षय— ना॰ बर्सातका समयमा परेको पानीका कडा थोप्लाहरू नाङ्गो जमिनमा परी हुने पहिरो । ~ वृष्टि— ना॰ खण्डवृष्टि ।

थोप्लो— ना॰ [थोपो+लो] १. कुनै पनि तरल वा पन्यालो पदार्थको एकपल्ट खसेको सानो परिमाण; थोपो; बिन्दु । २. टिको ।

थोर— वि॰ कम; न्यून; अल्प; थोरै । ~ बहुत— वि॰ धेरथोर; कमबेसी ।

थोरे— ना॰ [थारो+ए] भैँसीको जवान पाडी; ब्याउने बेला भएको तर नब्याएको पाडी ।

थोरै— वि॰/क्रि॰ वि॰ [थोर+ऐ] थोर; कम्ती नै ।

थोल/थोलो— ना॰ ओठ; ओष्ठ ।

थ्याच्च— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थ्याच्+च] १. हे॰ थचक्क । २. थेप्चो पार्ने किसिमले । ३. थिच्ने वा थिचिने किसिमले ।

थ्याप्चिनु— अ॰ क्रि॰ [थ्याप्चो+इ+नु] थ्याप्चो हुनु; थेप्चिनु ।

थ्याप्चे— वि॰ [थ्याप्चो+ए] थेप्चे । ~ पाइले— वि॰ १. टेक्दा पैतालाको सम्पूर्ण भागले भुईँ छुने पाइला भएको । ना॰ २. हात्ती ।

थ्याप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थ्याप्+प] कुनै गिलो वा थेप्चो पदार्थ टाँसिने किसिमले; ल्याप्प ।

थ्याप्सो— वि॰/ना॰ [रूथासो] अमङ्गल; अशुभ; नराम्रो ।

थ्यार्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थ्यार्+र] १. फुटेका वा चिरिएका बाँस, काठ आदि कुनै वस्तुसँग ठक्कर खाँदा आउनेजस्तो ध्वनिका साथमा । २. थतर्किने गरी ।

थ्वात्त— क्रि॰वि [अ॰ मू॰ थ्वात्+त] थुत्ने किसिमले; थुत्त ।

थ्वाप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ थ्वाप्+प] १. कुनै पनि तरल पदार्थको थ्ाोपो झर्ने वा टप्कने गरी । २. कुनै गिलो पदार्थ कहीँ टाँसिने गरी ।

थ्वास्स— क्रि॰ वि॰ [थासो+वास्स] थुस्सो लाउने वा थुस्स्याउने किसिमले; थुस्स्याएझैँ गरी ।