नेपाली शब्दसमूह २४ झञ
झ— देवनागरी वर्णमालाको व्यञ्जनवर्णमध्ये नवौँ वर्ण; तालव्य (वत्र्स्य॰; स्पर्शसङ्घर्षी, सघोष, महाप्राण व्यञ्जनवर्ण; चवर्गको चौथो अक्षर; लेख्य रूपमा सो व्यञ्जनवर्णको प्रतिनिधित्व गर्ने लिपिचिह्न; खुटी झाथ्यो झ ।
झँकाइ— ना॰ [झाँक्+आइ] झाँक्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।
झँक्रिनी/झँक्रेनी— ना॰ [झाँक्री+नी/एनी] १. झाँक्रीकी पत्नी; झाँक्री स्त्री । २. तन्त्रमन्त्रबारा शरीरमा वायु चढाएर झारफुक गर्ने स्त्री; झाँक्रीविद्या जान्ने स्त्री ।
झँगला— ना॰ १. झैझन्झटको काम; झन्झट । २. कुनै फाइदा वा लाभ नहुने झ्याउलो काम । > झँगल्याइ— ना॰ झँगल्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । झँगल्याइनु— झँगल्याउने काम गरिनु ।
झँगल्याउनु— स॰ क्रि॰ झँगला पार्नु; झ्याउलो थोपर्नु ।
झँटाइ— ना॰ [रू झाँट्+(आइ॰] झाँट्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झँटाइनु— झाँट्न लाइनु; झँटाइमा पारिनु । झँटाउनु— प्रे॰ क्रि॰ झाँट्न लाउनु; झँटाइमा पार्नु ।
झक— ना॰ [रू झोके एक सुरको मानसिक वेग; एक प्रकारको सनक; धुन (जस्तो— झक मार्नु॰ ।
झकझक— ना॰ [अ॰ मू॰ झक्+अ (बि॰)] १. सानोतिनो कामकुरामा पनि पिरोलिइरहने प्रवृत्ति; कचकच; ख्याउँख्याउँ । क्रि॰ वि॰ २. बिजुली बत्ती आदि निभ्न खोज्ने वा बल्ने जस्तो भइरहेर । ३. ट्रेन, इन्जिन आदि गुड्दा रोकिईरोकिई आवाज आउने गरी । > झकझकाइ— ना॰ झकझकाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । झकझकाइनु— अ॰ क्रि॰ १. झकाझक होइनु; झलमलाइनु । क॰ क्रि॰ २. झकझक पारिनु । ३. घचघच्याइनु ।
झकझकाउँदो— वि॰ चारैतिर प्रकाश छरिएको; झलझलाउँदो; चहकिलो । झकझकाउनु— अ॰ क्रि॰ १. बिजुली, मैन्टोल आदिको चहकिलो प्रकाशले चारैतिर झिलिमिली हुनु; चमक फैलनु; झलझलाउनु । २. रातो, नीलो, पहेँलो आदि विविध रबको प्रदर्शनले आकर्षक दृश्य पैदा हुनु । स॰ क्रि॰ ३. घचघच्याउनु । ४. झिज्याउनु; कचकच गर्नु । झकझकी— ना॰ १. कुनै नराम्रो कामकुरा होला कि भन्ने त्रास । २. झकाझक; जगमग ।
झकमक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झक्+अ (बि॰)] गहना आदिले सिँगारिने वा चहकिलो प्रकाश छरिने गरी; झकिझकाउ; सजिसजाउ (उदा॰— सानी त गहनाले झकमक्क भइछ । बगैँचा फूलले झकमक्क भएको छ ।) ।
झकले— वि॰ [झकलो+ए] फाटेको वा झुत्रो लुगा लाउने; थाङ्ने ।
झकलो— वि॰ १. चिथ्रो; थोत्रो; थाङ्नो । ना॰ २. फाटेको वा झुत्रो लुगा ।
झकाइ— ना॰ [रू झकाउ (+आइ॰] झकाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया; उङ्ने काम । [ > ] झकाइनु— अ॰ क्रि॰ निद्राले झुलिनु; उबिनु । झकाउनु— अ॰ क्रि॰ आँखामा अनायास झप्की आउनु; निद्राले आँखा लाग्नु वा झुल्नु; छिनभर उँघ्नु ।
झकाझक— वि॰ [झकझके १. चारैतिर प्रकाश फैलिएको; झकमक्क भएको; झकिझकाउ; सजिसजाउ । क्रि॰ वि॰ २. झकमक्क हुने गरी; चारैतिर झिलमिल भएर ।
झकार— ना॰ [सं॰] 'झ' अक्षर; चवर्गको चौथो व्यञ्जनवर्ण ।
झकिझकाउ— ना॰ [झकझक+आउ] १. प्रकाश, रब, सिँगारपटार आदि बाहिरी आवरणबाट सुशोभित हुने प्रक्रिया; सजिसजाउ; झकमक्क हुने भाव । २. प्रकाशपुञ्जबाट आउने रङ्गीबिरङ्गी सौन्दर्य ।
झक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झक्+क] १. एकै झोक्कामा चहकिलो प्रकाश छरिने गरी; झिल्ल । २. अनायास; एकाएक ।
झक्कड— वि॰ [झक+अड] १. सानोतिनो कुरामा पनि क्षणिक आवेशमा आएर एकाएक रिसाउने; रिसाहा; झोकी । २. उत्साही; आँटी; साहसी । ३. जन्ड; प्रचण्ड । > झक्कडी/झक्कडे— वि॰ झक्कड स्वभावको ।
झक्कले— वि॰ [झक्कलो+ए] झक्कलो; नक्कलेको पूरक ।
झक्कलो— वि॰ ठाँटबाँट गरेको; सिँगारिएको; ठाँटिलो ।
झक्की— वि॰ [झाँक+क+ई] १. छिनछिनमा एक्कासि स्वभावपरिवर्तन गर्ने; एकाएक अनौठो निर्णय गर्ने; झक्कड । २. झोकी; रिसाहा ।
झगडा— ना॰ [प्रा॰ झगडे दुई वा दुईभन्दा बढी व्यक्तिका बीच परस्परको शत्रुतापूर्ण भनाभन; कलह; कचिङ्गल; राडो; भनावैरी । — तगडा— ना॰ परस्परको कलह वा भनाभन; झैझगडा; कचिङ्गल; रडाको । (उदा॰— हामीले आपसको झगडातगडामा भाग लिनु हुँदैन॰ । > झगडालु— वि॰ १. सानोतिनो कुरामा पनि निहुँ झिकेर बाझ्ने स्वभावको; झगडा गर्ने; झगडिया; बझुवा । ना॰ २. त्यस्तो स्वभाव भएको व्यक्ति । झगडिया— वि॰ १. झगडा गर्ने स्वभाव भएको; झगडालु । ना॰ २. अड्डाअदालतमा मुद्दा परेपछि मुद्दा नछिनुन्जेल तारेखमा धाइरहने वा वारेस राखेर मुद्दा गर्ने कारणी व्यक्ति; वादी वा प्रतिवादी ।
झगडे— वि॰ झगडा गर्ने स्वभावको; झगडालु । झगड्याहा— वि॰ झगडालु; झगडिया ।
झङ्कार— ना॰ [सं॰] १. वीणा; गितार, तानपूरा, बेन्जु आदि तारका बाजा बजाउँदा सुनिने सुमधुर ध्वनि; झनझनाहट । २. काँसको झ्याली दुई हातमा लिएर आपसमा रगड्दा निस्कने आवाज; झ्याइँझ्याइँ । ३. धातुका भाँडाहरू आपसमा टक्कराउँदा निस्कने ध्वनितरङ्ग । > झङ्कारित— वि॰ झङ्कार गरिएको; झ झङ्कृत । झङ्कारी— वि॰ झङ्कार गर्ने; गुँज्ने ।
झङ्कृत— वि॰ [सं॰] झङ्कार उत्पन्न भएको; झङ्कारको ध्वनिले युक्त; झङ्कारित; गुञ्जित । > झङ्कृति— ना॰ झङ्कार; गुञ्जन ।
झझल्को— ना॰ [झलझल+को] १. कुनै समयमा देखेको व्यक्ति वा वस्तुको धमिलो सम्झना; कुनै मानिस वा वस्तुलाई देखेजस्तो हुने स्थिति; भान; भ्रम । २. अन्य पुरुष वा वस्तुबारे हुने हल्का सम्झना; झल्को ।
झञ्झन— ना॰ [सं॰] १. सुनचाँदी आदिका गहना आपसमा ठक्कर खाएर बज्ने स्थिति; झङ्कार । २. धातुका भाँडाबर्तनहरूमा ठक्कर लाग्दा निस्कने आवाज ।
झञ्झा— ना॰ [सं॰] रूखका हाँगाबिगा भाँच्दै र धूलो उडाउँदै हुनहुनाएर बहने आँधीबेहरी; वर्षासहितको आँधी । >
झञ्झानिल/झञ्झावात— ना॰ पानीको साथसाथै चारैतिर हुर्रिएको बतास ।
झट— क्रि॰ वि॰ [सं॰ झटिति] तुरुन्त; झट्ट; अह्राउनासाथ; तत्काल । (उदा॰— झट गएर फट काम सकिहाल्नुपर्छ॰ ।
झटक— ना॰ १. कुनै बेला भनिएको कुरा पछि प्रसङ्ग चल्दाचल्दा आउने अस्पष्ट सम्झना । २. अस्पष्ट र क्षीण ध्वनि । ३. झड्को; झोक्का ।
झटनी— ना॰ [झाँट+अनी] १. धान पाकेपछि एक पटकमा झाँटिने धानका बोटको मुठो । २. धान झाँट्ने काम ।
झटपट— क्रि॰ वि॰ [झट+पट्ट] छिटछिटो; तुरुन्तातुरुन्ती; चाँडै; तुरुन्त । > झटपटी— क्रि॰ वि॰ तुरुन्तातुरुन्ती; हतपती; झटपट ।
झटाझट— क्रि॰ वि॰ [झट+आ+झट] कत्ति पनि अबेर नगरी; छिटोछिटो । > झटाझटी— क्रि॰ वि॰ छिटोछिटो गरेर; चटाचटी ।
झटारो— ना॰ [झट्टी+आरो] ना॰ १. आँप, सुन्तला आदि फल झार्नका लागि वा अन्य कुनै प्रयोजनका लागि हातले समातेर वेगले हुत्याइने लट्ठी; झट्टी । २. मन नपरीनपरी दिएको निम्तोपत्र वा सम्झौटो । ३. छेडपेच; घोचाइ; व्यङ्ग्य । ~ हान्नु— टु॰ माने पनि नमाने पनि वा चित्त बुझे पनि नबुझे पनि एक पल्ट भनिसम्म दिनु । (उदा॰— राम्रोसँग सम्झाएर भन्नुपर्थ्यो, झटारो हानेर मात्र के हुन्थ्यो ;) ।
झटिबर/झटिङ्गर— ना॰ [झाँट+इङ्गर/इबरे १. गुदबारका रौँ । वि॰ २. तुच्छ; नीच ।
झटौरो— ना॰ [झाँट्+औरो] १. धान झाँट्दा वा चुट्दा झटनी बाँध्ने डोरी । २. सानो किसिमको झटारो ।
झट्क–नु— अ॰ क्रि॰ [झट्को+नु] १. धान, मकै, तोरी आदि अन्न चुट्दा झट्का पर्नु । २. झट्को पर्नु; झट्कारिनु । >
झट्काइ— ना॰ झट्कने क्रिया वा प्रक्रिया । झट्काइनु— क॰ क्रि॰ झट्कने पारिनु । झट्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ झट्कने पार्नु; झट्किन लाउनु ।
झट्कार्–नु— स॰ क्रि॰ [झट्कार+नु] धान, तोरी आदि अन्न झाँटिसकेपछि खलामाथि टकटक्याउनु; चुट्नु; झाँट्नु । २. झट्को पार्नु, फट्कार्नु ।
झट्कार— ना॰ [झट्को+कार] लुगा वा अन्न आदि टकटक्याउने काम; झट्को; टकटक्याइ; फट्कार; झट्कार ।
झट्काराइ— ना॰ [रू झट्कार् (+आइ॰] झट्कार्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झट्कारिनु— क॰ क्रि॰ झट्को पारिनु; झाँटिनु ।
झट्किनु— अ॰ क्रि॰ [झट्को+इ+नु] १. झट्कनु । २. झट्को पारिनु; झट्कारिनु ।
झट्केली— ना॰ [झड्केलो+ई] १. पोइल गएकी स्वास्नीले पोइल जानुभन्दा पहिलेका पतिबाट जन्माएकी र प्रायः सँगै ल्याएकी छोरी; झड्केली । २. सौताकी छोरीग् सौतेली छोरी ।
झट्केलो— ना॰ ल्याइते स्वास्नीले अघिल्लो पतिबाट जन्माएर प्रायः सँगै लिई आएको सन्तान; झड्केलो । २. सौतेनी सन्तान; सौतेनी छोरो ।
झट्को— ना॰ [झट+को] १. झट्कार्ने वा झाँट्ने काम; झट्कार; झड्को । २. अनायास पार्ने जोड ।
झट्क्याइ/झट्क्याहट— ना॰ [झट्कि+याइ/याहटे झट्किने भाव, क्रिया वा अवस्था ।
झट्ट— क्रि॰ वि॰ [सं॰ झटिति] छिटो; तुरुन्त; शीघ्र; चाँडै । —
पट्ट— क्रि॰ वि॰ जतिसक्यो चाँडै; उतिखेरै; तुरुन्त; बेर नगरीकन; तत्काल ।
झट्टी— ना॰ [सं॰ झटिति] टाढाबाट वेगले हानिएको लट्ठी; झटारो ।
झट्टै— क्रि॰ वि॰ [झट्ट+ऐ] झट्ट नै; तुरुन्तै ।
झट्याक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झट् > झट््याक्+अ] १. भन्नासाथ; तुरुन्तै; बेर नलगाईकन । २. डोरी आदि चुँडिएको आवाज आउने गरी । — झुटुक— क्रि॰ वि॰ १. एकै छिनमा; छिटै सकिने गरी; तुरुन्तातुरुन्ती । २. एकैदम चुँडिने वा चुँडालिने गरी । > झट्याक्क— क्रि॰ वि॰ एकैदम चुँडिने वा चुँडालिने गरी; एक्कासि झट्को पर्ने गरेर ।
झडङ्ग— क्रि॰ वि॰ [झट+अङ्ग] एक्कासि जङ्गिने गरी; चाँडै रिसाएर; छिटो झोकि्ँकदै । > झडङ्गी/झडङ्ग्याहा— वि॰ छिटै रिसाउने स्वभावको; झडङ्ग रिसाउने बानी भएको; झडङ्ग गर्ने ।
झडङ्ब— क्रि॰ वि॰ झडङ्ग । > झडङ्बी/झडङ्ब्याहा— वि॰ झडङ्ग्याहा ।
झडप— ना॰ दुई समूहका बीचमा हुने झगडा वा भिडन्त । २. परस्परको झगडा ।
झडक–नु— अ॰ क्रि॰ [झड्क+नु] हे॰ झट्कनु । > झड्काइ— ना॰ झड्कने क्रिया वा प्रक्रिया । झड्किनु— अ॰ क्रि १. झड्कनु । २. झड्को पारिनु ।
झड्कार— ना॰हे॰ झट्कार ।
झड्कार्–नु— स॰ क्रि॰ [झड्कार+नु] हे॰ झटकार्नु ।
झड्काराइ— ना॰ [रू झड्कार् (+आइ॰] हे॰ झट्काराइ । [ > ] झड्कारिनु— क॰ क्रि॰ झट्कारिनु ।
झड्केली— ना॰हे॰ झट्केली ।
झड्केलो— ना॰हे॰ झट्केलो ।
झड्को— ना॰हे॰ झट्को ।
झताउरे— वि॰ [झताउरो+ए] १. झताउरो लुगा लाउने । २. हिम्मत नभएको, हुतीहारा; झताउरो ।
झताउरो— ना॰ [झत्तो+आउरो] १. थाङ्ना लुगा; चिथ्रा कपडा; प्रयोग गरी झुत्रो भइसकेको फाल्न लायक कपडा । वि॰ २. आँट नभएको; हुतीहारा ।
झतौरे— वि॰ [झतौरो+ए] हे॰ झताउरे ।
झतौरो— ना॰ [झत्तो+औरो] हे॰ झताउरो ।
झत्तो— वि॰ [सं॰ ध्वस्ते १. नष्ट भएको; ध्वस्त भएको । २. फाटेको ।
झन्— क्रि॰ वि॰ [प्रा॰ झणे अरू बढ्ता; अरू पनि; अधिकतर; फेरि बेसी ।
झनक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झनक्+क] १. सामान्य कुरामा पनि तुरुन्तै झोकिने गरी; एकाएक रन्किएर; झनक्क; रनक्क । २. झ्याली, मजुरा आदिबाट एकास्सि आवाज निस्किएझैँ ।
झनझन— क्रि॰ वि॰ [सं॰ झञ्झने १. सुनचाँदीका गहना वा धातुका भाँडाबर्तन ठक्कर खाँदा आवाज निस्कने गरी । २. बिजुलीको करेन्टले समात्दा वा शरीरको कुनै भागमा ठक्कर लाग्दा एकतमाससँग चस्कने गरी । > झनझनाइ— ना॰ झनझनाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । झनझनाइनु— अ॰ क्रि॰ झनझन आवाज निस्किनु । झनझनाउनु— अ॰ क्रि॰ १. सितार, तानपुरा आदि तारका बाजाहरूबाट ध्वनितरङ्ग निस्कनु; झनझन शब्द आउनु; झन्कनु । २. ठक्कर लाग्दा वा रोगले शरीरको कुनै अवयव झमझमाउनु । झनझनाहट— ना॰ झनझनाउने भाव, अवस्था वा क्रियाप्रक्रिया; झनझनाइ ।
झनाइ— ना॰ [रू झान् (+आइ॰] झान्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झनाइनु— क॰ क्रि॰ झान्न लाइनु । झनाउनु— प्रे॰ क्रि॰ झान्न लाउनु ।
झन्अस्ति— क्रि॰ वि॰ [झन्+अस्ति] तीन दिनअघि; अस्तिभन्दा अगिल्लो दिन ।
झन्क–नु— अ॰ क्रि॰ [झनक्क+नु] १. कुरा नबुझेर आवेशमा आई रन्कनु; भन्कनु; रिसाउनु । २. वाद्ययन्त्रबारा वातावरण गुन्जनु; वाद्ययन्त्रको मूल ध्वनिपछि सानो थर्को रहनु । > झन्काइ— ना॰ झन्कने तथा झन्काउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । झन्काइनु— क॰ क्रि॰ झनक्क रिस उठाइनु । झन्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ झनक्क रिस उठाउनु; झन्कने पारिनु ।
झन्काझन्की— ना॰ [झन्को+झन्को] पालैसित जङ्गिने काम; दुई वा दुईभन्दा बढी व्यक्तिमा जङ्गिने वा भनाभन हुने व्यवहार; रन्कारन्की ।
झन्कार्–नु— स॰ क्रि॰ [झङ्कार+नु] १. वीणा, तानपुरा, बेन्जु आदि तारका बाजाबाट आवाज निकाल्नु; झङ्कारको आवाज वा झन्न हुने शब्द निकाल्नु । २. पाउजेब, घँुगरा आदिबाट सुमधुर आवाज निकाल्नु ।
झन्कि–नु— अ॰ क्रि॰ [झन्क+इ+नु] १. झनक्क रिसाउनु; झन्का उठ्नु; झन्कनु । २. रन्किनु । ३. झङ्कारको आवाज निस्किनु ।
झन्के— वि॰ [झन्को+ए] झनक्क रिसाउने बानी भएको; झोकी; रिसाहा ।
झन्को— ना॰ [झनक्क+ओ] रिसको क्षणिक आवेग; रन्को ।
झन्क्याइ— ना॰ [रू झन्कि (+याइ॰] झन्किने वा झोक्किने क्रिया– प्रक्रिया । [ > ] झन्क्याहट— ना॰ झन्कने तथा झन्काउने भाव, अवस्था वा क्रियाप्रक्रिया; झन्काइ ।
झन्झट— ना॰ [प्रा॰ झंझे १. बिनसित्ति आइलागेको तथा मन नपर्ने खालको काम वा व्यवहार । २. सानाठूला धेरै कठिनाइ भएको नचाहिँदो कामकुरो; झोज; झमेला; टन्टा; झ्याउलो । श्र झन्झटिया/झन्झटी/झन्झटे— वि॰ १. झन्झटलाग्दो; झर्कोलाग्दो । २. चाहिनेनचाहिने काम बोकेर हिँड्ने; अनावश्यक दुःख बेसाउने (व्यक्ति॰ ।
झन्झन्— वि॰ [झन्+झन्] अझ बेसी; उत्तरोत्तर ।
झन्ट्याबझुन्टुब/झन्ट्याबमन्ट्याब— क्रि॰वि॰हे॰ झन्ट्याबझुन्डुब ।
झन्डा— ना॰ [सं॰ दण्डे डन्डाको टुप्पामा जडिने र खास गरी भवन, मन्दिर आदिमा फहराइने, कुनै देश, संस्था, दल आदिको विशेष प्रतीक वा चिह्न–अङ्कित कपडाको विभिन्न आकार र रबको टुक्रा; त्यस्तै आकारमा बनेको कागत, धातु आदिको टुक्रो वा परिचायक चिह्न; ध्वजा; पताका । > झन्डी— ना॰ सानो झन्डा ।
झन्डै— क्रि॰ वि॰ [सं॰ झणझणम्] १. लगभग; पुगनपुग; अलिकति नपुग । २. सफल हुनहुन लागेको तर सानो गल्ती वा असावधानीले पूरा नहुने गरी ।
झन्ड्याबझुन्डुब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झन्ड्याब+अ (बि॰)] १. नाना थरी मालमत्ता अव्यवस्थित रूपले झुन्ड्याउने गरी; त्यसरी झुन्ड्याउँदा हल्लिएर; झन्ट्याबमन्ट्याब । ना॰ २. मालमत्ता; झिटीमिटी ।
झन्न— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झन्+न] १. वीणा, गितार, बेन्जु आदि बाजाका तारमा कुनै ठोस वस्तुको ठक्कर लागेर ध्वनितरङ्ग निस्कने गरी; धातुका भाँडाबर्तन आपसमा टक्कराउँदा आवाज आउने चालले; रन्न । २. कुनै अङ्गमा एकाएक चोट लाग्दा वा बिजुलीको करेन्टले छुँदा वेदना उब्जने किसिमसँग । ३. रिसाउने वा झन्कने गरी; एकाएक मानसिक उत्तेजना बढ्ने किसिमले । ~ झन्न— क्रि॰ वि॰ लगातारको झन्न ।
झन्सारो— क्रि॰ वि॰ [झन्+साह्रो] भन्दाभन्दै पनि; उतिमाथि; अझ बेसी ।
झपक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झपक्+क] १. एकाएक निद्राले छोप्ने गरी । २. चारैतिरबाट ढाकिएर वा छोपिएर । ३. रूखभरि धेरै फलफूल झुप्पिएर फल्ने वा फुल्ने गर्दै ।
झपझप— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झप्+अ (बि॰)] १. बारबार निद्रा लाग्ने गरी; उब लाग्ने किसिमले । २. एकएक छिनमा बत्ती निभ्ने गरेर; झप्पझप्प । ३. बारबार छोप्ने वा ढाक्ने गरी । >
झपझपी/झपझपती— क्रि॰ वि॰ अझै झपझप हुने गरी ।
झपना— ना॰ [अ॰ मू॰ झप्+अनो १. छोप्ने वस्तु; ढकना । २. फलफूल आदि हाल्ने टोकरी; एक प्रकारको ढकिया ।
झपरी— ना॰ एक जातको धान ।
झपार्–नु— स॰ क्रि॰ [झापट+नु] १. कसैलाई कुनै काम बिगारेमा वा रिस पोख्न चर्को स्वरले गाली गर्नु; हप्काउनु; छाँस्नु; झाँट्नु । २. धम्की देखाउनु; धम्काउनु । > झपार— ना॰ झपार्ने वा हपार्ने काम; हप्की; खप्की; झपेटो । झपाराइ— ना॰ झपार्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । झपारिनु— क॰ क्रि॰ बेसरी हप्काइनु ।
झपिया— ना॰ खर वा मुजबाट बनेको, ढक्कन भएको र लुगाफाटा राख्न मिल्ने ढकिया; सानो सुटकेसजस्तो झुन्ड्याउने साधन ।
झपेटो— ना॰ [झापट+एटो] हप्की; खप्की; झापट ।
झपेत्रो— ना॰ [अ॰ मू॰ झप्+एत्रो] १. क्रियापुत्रीले टाउकामा बाँध्ने सेतो रुमाल । २. कपाल छोप्ने कपडा ।
झप्क–नु/झप्कि–नु— अ॰ क्रि॰ [झप्की+नु] १. झप्की लाग्नु; उङ्नु । २. लुगा, गहना आदिले झरिझुट्ट हुनु । ३. फलहरू लटरम्म हुनु ।
झप्की— ना॰ [झप्को+ई] एक छिनको निद्रा; थोरै बेर छोप्ने निद्रा; उब ।
झप्के— वि॰ [झप्को+ए] थोरै बेर निदाउने ।
झप्को— ना॰ [सं॰ यापने थोरै बेरको नीद; झप्की ।
झप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झप्+प] १. थाहै नपाईकन एक्कासि निद्राले छोप्ने गरी; झपक्क । २. एकाएक बत्ती निभेर; झ्वाप्प । ३. लागू पदार्थ आदिले झुमाउने गरी ।
झप्पा— ना॰ [झुप्पो १. पुराणवाचक पण्डितले वा विवाहमा दुलहाले लगाउने पगरीको दायाँबायाँ शृङ्गारका लागि लट्काइने मणि वा फल आदिका लुर्का; झुप्पा । २. अधिकारीहरूले जङ्गी पोसाकका काँधमा जड्ने जरी, बत्तु आदिका झुप्पा ।
झप्पू— ना॰ [झापटे १. साह्रो पिटाइ; झापट; थप्पड । २. हप्की; खप्की; झँटाइ । ३. तासमा सुरथको एक्का । वि॰ ४. बडेमाको; ठूलो ।
झप्री— ना॰ [झपरी] बाक्लो बोक्रा भएको छोटोछोटो र केही मोटो खालको केरा ।
झबला— ना॰ [हि॰ झबरो टाउकोबाट छिराएर लगाउने र खुट्टासम्म लत्रने एक प्रकारको लुगा; अलखा ।
झमक— ना॰ [सं॰ यमके १. बारम्बार दोहोथ्याइने कामको खेप; पल्ट; चोटि; पटक; फेरा । २. लमकको पूरक (जस्तो— लमकझमक॰ ।
झमक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झमक्+क] घाम डुबेपछि चारैतिर अँध्यारो छाउने गरी; साँझ परेपछि नजिकको वस्तु पनि देख्न नसकिने किसिमले; चकमन्न ।
झमझम— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झम्+अ (बि॰)] १. एकैनासले बाक्लो पानी दर्किरहने गरी । २. वायु वा रक्तविकारले शरीर एक तमाससित दुखिरहेर । > झमझमाइ— ना॰ झमझम भइरहने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । झमझमाउनु— अ॰ क्रि॰ १. वायु वा रक्तको विकारले शरीरको बाहिरी छालामा एकतमासले दुख्नु; सिस्नु आदिले पोल्दा वा बिजुलीको करेन्ट लाग्दा शरीरमा वेदना हुनु । २. धेरै बेरसम्म मझौला वर्षा हुनु; झमझम पानी पर्नु । झमझमाहट— ना॰ झमझमाउने भाव, स्थिति वा क्रिया ।
झमट— ना॰ [प्रा॰ झम्पो १. बराबर दोहोरिइरहने क्रियाको एकाइ; पल्ट; चोटि; पटक; फेरा । २. वेग; झोक्का ।
झमेला— ना॰ [प्रा॰ झमाले कुनै फाइदा नभईकन काम वा व्यवहारमा लागिरहनुपर्ने स्थिति; नचाहिँदो तवरले काममा फसिरहने अवस्था; झन्झट; झोज; झम्मार ।
झम्क–नु— अ॰ क्रि॰ [झमझम+नु] १. धेरै बेरसम्म एकनास मझौला खालले पानी पर्नु; झमझम पानी पर्नु । २. झल्लर, माला आदि झुन्डिएर सजिएको हुनु । > झम्काइ— ना॰ १. झल्लर, माला आदिको सजावट । २. गहना, लुगा आदिले सजिसजाउ हुने क्रियाप्रक्रिया । ३. बाजाहरू खूबसँग बज्ने प्रक्रिया । झम्काइनु— अ॰ क्रि॰ झल्लर, माला आदिले सजाइनु ।
झम्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ लुगा, गहना आदिले सजाउनु; झल्लर, माला आदिले सिँगार्नु ।
झम्के— वि॰ [झम्को+ए] १. पानीको दर्को परिरहेको (अवस्था) । २. झुम्को हालेको; झल्लर, माला आदि झुन्ड्याइएको । ~
फुली— ना॰ झुम्का भएको, नाकमा लगाइने सुनको गहना; तल झुम्का भएको फूली । ~ बुलाँकी— ना॰ आइमाईहरूले नाकका दुई पोराबीच छेडिएको तल्लो भागमा लगाउने सुनको गहना; पात वा झम्को भएको बुलाकी । ~ रायो— ना॰ फेदैदेखि झाँगिँदै आएको रायोको बोट ।
झम्को— ना॰ [सं॰ झप्पे झुन्डिएका ससाना वस्तुहरूको समूह; गुच्छो; झुम्को ।
झम्ट–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ झम्प+नु] १. कसैमाथि रिसको आवेशमा एकाएक आक्रमण गर्नु; उफ्रेर जाइलाग्नु; वेगले हमला गर्नु; झम्टिनु । २. कसैलाई कुराले ब्याक्न खोज्नु । ३. एक्कासि जाग्नु; जङ्गिनु ।
झम्टा— ना॰ [प्रा॰ झम्पो १. बाघ, सिंह, स्याल, कुकुर, चील आदिका पन्जाको हनाइ; एकाएक हुने आक्रमण । २. हप्की; खप्की; खप्कीदप्की; लखेटाइ ।
झम्टाइ— ना॰ [रू झम्ट (+आइ॰] झम्टने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झम्टाइनु— क॰ क्रि॰ झम्टन लाइनु; आक्रमण गरिनु । झम्टाउनु— प्रे॰ क्रि॰ झम्टन लाउनु; आक्रमण गराउनु ।
झम्टिनु— स॰ क्रि॰ १. झम्टनु । क॰ क्रि॰ २. झम्टने काम गरिनु ।
झम्पन— ना॰ [सं॰] १. कुनै वस्तुलाई माथिबाट छोप्ने वा ढाक्ने काम । २. झम्टने वा हमला गर्ने काम; झम्टाइ ।
झम्पल— ना॰ खाल्डो खन्ने, ढुङ्गा वा पहरो फोर्ने आदि काममा प्रयोग गरिने फलामको हतियार; गल ।
झम्पाक— ना॰ [सं॰] एक जातको बाँदर ।
झम्पाट— ना॰ [रू झम्मारे १. झमेला; झम्मार; झन्झट । वि॰ २. काम नलाग्ने; रद्दी ।
झम्पाल— ना॰ [प्रा॰ झम्पे मानिसबारा बोकिने म्याना वा उलिन्काठजस्तै वाहन ।
झम्म— क्रि॰ वि॰ [प्रा॰ झम्पे नशालु पदार्थको प्रभावले शरीर लट्ठिएझैँ; एकाएक झुमाउने गरी ।
झम्मरीझाँट— ना॰ [झम्मर+झाँट] गुन्द्रुक (हेयार्थमा॰ ।
झम्मार— ना॰ [झम्म+भार] नचाहिँदो र झर्कोलाग्दो काम वा व्यवहारमा फस्ने स्थिति; झमेला; झन्झट; झ्याउलो ।
झर्–नु— [प्रा॰ झर+नु] १. अग्लो ठाउँबाट कुनै चीज तल खस्नु; माथिबाट तलतिर आउनु; गिर्नु । २. ओरालो लाग्नु; खस्कनु । ३. जाति वा परम्पराबाट च्युत हुनु; पतित हुनु ।
झर१— ना॰ [अ॰ मू॰ झर्+अ] पानी बर्सेको वा झरना खसेको शब्द ।
झर२— ना॰ [सं॰ झृ+अ] चामलको पीठो घिउ वा नौनीमा मुछी कपडामाथि बेलेर गुलियो पदार्थ नमिसाई पकाइने एक किसिमको रोटी; घिउरोटी; घेवर ।
झर३— ना॰ [सं॰] १. बर्सिरहेको पानीको अधोगामी प्रवाह । २. त्यस्तो प्रवाहको कुनै एक एकाइ (एक झर, दुई झर, तीन झर इ॰) ।
झरक— ना॰ [झलके १. अनौठो घटना वा संयोग; काकताली; थ्याबठ््याब; मिलेमतो । २. अद्भुत दृश्य; कौतुक; रामछायाँ । ३. केली; रामरमितो ।
झरझर— ना॰ [अ॰ मू॰ झर्+अ (बि॰)] १. झरी पर्दा वा पानी बर्सँदाको शब्द । २. झरनाबाट पानी खस्ता निस्कने आवाज । क्रि॰ वि॰ ३. त्यस्तो शब्द वा आवाज निस्कने किसिमले । >
झरझराइ— ना॰ झरझराउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।
झरझराइनु— अ॰ क्रि॰ झरझराउने होइनु । झरझराउँदो— वि॰ १. चहकदार; चमकिलो । २. झरिलो; रापिएर भुङ्ग्रो भएको आगोजस्तो । झरझराउनु— अ॰ क्रि॰ १. बीचबीचमा रोकिईरोकिई पानीको दर्को पर्नु । २. चहकिलो हुनु; चम्कनु ।
झरझराहट— ना॰ सफा र कञ्चन हुने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया ।
झरझिटी— ना॰ [(बि॰) झिटी] यात्रा आदिमा नभइनहुने खाद्य वस्तु र लुगाकपडाका ससाना पोका; झिटीमिटी; मालमत्ता ।
झरना— ना॰ [सं॰ झरे अग्लो ठाउँबाट हुत्तिई खसेको पानीको छाँगो; प्राकृतिक वा कृत्रिम छहरो; झर्ना ।
झरल— वि॰ [झर्+अल] पैसा, वस्तु आदि खसेको; झरेको ।
(उदा॰— तिमीलाई त झरल नै पनि थुप्रै भयो होला) । —
परल— वि॰ १. झरेको वा खसेको; बचेखुचेको । ना॰ २. बचेखुचेको वस्तु; खसेर त्यसै मिल्किएको चीजबीज ।
झराइ— ना॰ [रू झर्/झार् (+आइ॰] झर्ने वा झार्ने क्रिया प्रक्रिया । [ > ] झराइनु— क॰ क्रि॰ झर्न वा झार्न लाइनु ।
झराउनु— प्रे॰ क्रि॰ झर्न वा झार्न लाउनु; झर्ने पार्नु ।
झराप— ना॰ पसलका अघिल्तिर खोल्न वा बन्द गर्न हुने गरी राखिएको तखती ।
झराली— ना॰ पहिलेको जमानामा प्रत्येक घरधुरीबाट सैन्य सेवामा अनिवार्य जानुपर्ने व्यवस्थाअन्तर्गत गठित सेना ।
झरिझुट्ट— क्रि॰ वि॰ [झरिलो+झट्ट] गहनागुरियाले प्रशस्त सजिने गरी; झकिझकाउ भएर; झकमक्क ।
झरिनु— अ॰ क्रि॰ [झर्+इ+नु] झर्ने काम हुनु; गिरिनु; खसिनु ।
झरिलो— वि॰ [झर्र+इलो] झरझराउँदो; चहकिलो; चमकदार (अनुहार, जीउ आदि॰ ।
झरी१— ना॰ [नेवा॰] १. थाम, निदाल आदिका छेउछाउमा झिकिने सोझो खोल्सो; नागल । २. त्यस्तो खोल्सो पार्ने सानो रन्डा । ३. काठका मेच, टेबिल आदि सुकेर जोर्नीमा परेको धाँजो ।
झरी२— ना॰ [सं॰] १. बर्सिरहेको पानीको प्रवाह; बर्सात; वृष्टि । २. झरना; छहरो; जलप्रपात । — को भतेर— ना॰ कसरी छिटो सकूँ भनेजस्तो वा साह्रै झोजिलो स्थिति । ~ च्याउ— ना॰ बर्सातको समयमा जमिनमा उम्रने, सेतो रबको र छत्रीजस्तो, खान हुने च्याउ । ~ बादल— ना॰ झरी र बादल; बर्सात र धुम्मिएको मेघ ।
झरुवा— वि॰ [झर्+उवो १. झरेको; खसेको । २. पहिलो पल्ट चुटेर झारिएको (धान आदि॰ ।
झरेली— ना॰ [झारा+एली] ज्याला दिएर वा नदिई काममा लगाइने मानिस; झाराको खेतालो ।
झरो— ना॰ [प्रा॰ झर+ओ] १. उज्यालाका लागि बालिने सल्लाको टुक्राटाक्री; दियालो । २. दाउराको छेस्को । (उदा॰— घरमा एक झरो दाउरा छैन, केले भात पकाउने हो ;) ।
झर्क–नु— अ॰ क्रि॰ [झर्को+नु] अरूका कुरा मन नपरी झर्को मानेर बोल्नु; च्याँठिनु; जर्कनु । > झर्काइ— ना॰ झर्कने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । झर्काइनु— क॰ क्रि॰ झर्कन लाइनु । झर्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ झर्कन लाउनु । झर्किनु— १. अ॰ क्रि॰ झर्को मानेर बोलिनु । २. झर्कनु ।
झर्को— ना॰ [सं॰ झझर््] १. झिँजिने वा दिक्क लाग्ने स्थिति; झमेला; झन्झट । २. झिज्याहट; दिक्क; वाक्क । — फर्को— ना॰ झर्को मान्ने काम; झर्केर बोल्ने स्वभाव वा स्थिति; ततर्कोफतर्को ।
झर्झर— ना॰ [सं॰] १. एक किसिमको ढोल बाजा । २. झाँझर । ३. झ्याम्टो । झर्झरी— ना॰ १. झ्याम्टो; झ्याली । २. शिव ।
झर्ना— ना॰हे॰ झरना ।
झथ्याम— ना॰ [अ॰ मू॰ झथ्याम्+अ] काँच आदि वस्तु फुट्दा निस्कने आवाज । > झथ्यामझुरुम— क्रि॰ वि॰ १. चूर्ण भएर भाँडाकुँडा फुट्ने गरी; चकनाचूर । ना॰ २. काँच आदि वस्तु फुट्दा निस्कने आवाज । > झथ्याम्म— क्रि॰ वि॰ भाँडाकुँडा एकै बाजि माथिबाट तल खसेर फुटेको आवाज निस्कने गरी ।
झर्र— ना॰ [अ॰ मू॰ झर्+र] १. आकाशबाट पानी खस्दा आउने आवाज; दर्र । क्रि॰ वि॰ २. त्यस्तो आवाज निस्कने गरी । ३. तातेको घिउतेलमा पानी आदि पर्दा आवाज निस्कने गरी; झ्वार्र ।
झर्रा— ना॰ [था॰] थारूजातिमा प्रचलित एक किसिमको लोकनृत्य ।
झर्रो— वि॰ [प्रा॰ झरडो > सं॰ झरटे १. धूलो आदि झट्कारेर सफा पारिएको । २. नबिटुलिएको; चोखो; शुद्ध । ३. बाबुआमाको गुण लिएको; बाबुआमासँग काटीकुटी मिल्ने । ४. बाहिरी प्रभाव नपरेको । ५. निम्नतम सामाजिक पूर्वाधार पूरा गरी तल्लो जातीय कोटिबाट माथिल्लो कोटिमा प्रवेश गरेको । ना॰ ६. त्यसरी माथिल्लो कोटिमा पुगेको कुनै व्यक्ति । — वाद— ना॰ १. २०१३ सालतिर बनारसमा अध्ययन गर्ने भाषाप्रेमी व्यक्तिहरूले नेपाली भाषाको चोखो प्रयोगका लागि चलाएको, भाषामा सकेसम्म देशज र तद्भव शब्द मात्र प्रयोग गर्नुपर्छ भन्ने मतमा आधारित अभियान । — वादी— वि॰ झर्रोवादको अनुयायी; झर्रोवादलाई अगाडि बढाउन प्रयास गर्ने (व्यक्ति॰ । > झर्थ्याइँ— ना॰ झर्रो हुनाको भाव, गुण, अवस्था वा विशेषता; झर्रोपना; विशुद्धता ।
झलक— ना॰ [सं॰ झल्लिको १. घाम, बत्ती वा बिजुली आदिको चहकिलो रूप; चमक; चहक; आभा । २. नजानिँदो झल्को; धमिलो सम्झना; झझल्को । ३. सम्झना । — दार— वि॰ झलक वा चमक भएको; झल्कने; चहकदार । > झलक्क— क्रि॰ वि॰ १. एकै छिन मात्र देखा पर्ने गरी; झुलुक्क । २. निमेषभर चम्कने वा झल्किने भएर । ३. एकै छिन देखेको भरमा सम्झँदै ।
झलझल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झल्+अ (बि॰)] १. कुनै वस्तु लगातार झल्कने गरी; झलमलाउँदो भएर । २. बारम्बार सम्झने किसिमले; झलझली । > झलझलाइ— ना॰ झलझलाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । झलझलाइनु— क॰ क्रि॰ झलझलाउने होइनु । झलझलाउँदो— वि॰ झलझल गर्ने वा हुने; झलमलाउँदो । झलझलाउनु— अ॰ क्रि॰ चहकमहक देखिने गरी चलमलाउनु; झलमलाउनु । झलझलाहट— ना॰ झलझल हुने भाव, क्रिया वा अवस्था; झलझलाइ ।
झलझलती/झलझली— क्रि॰ वि॰ लगातार झलझल भएर ।
झलमल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झल्+अ (बि॰)] १. घाम, बत्ती आदिको उज्यालो वा कुनै वस्तुको सौन्दर्य देखिने गरी; झलझल । ना॰ २. रामरमिता; रमाइलो । > झलमल्ल— क्रि॰ वि॰ चारैतिर झलमल हुने गरी वा सौन्दर्य छरिएर; झलमल ।
झल्क–नु— अ॰ क्रि॰ [झलक+नु] १. सौन्दर्य वा प्रकाशले झल्ल हुनु; चम्कनु; टल्कनु । २. मनमा कुनै आकृति, भाव वा सौन्दर्यको झल्का आउनु । ३. सम्झनु; भान पर्नु; उस्तै लाग्नु । > झल्कने— वि॰ टलक भएको; चमकदार । झल्काइ— ना॰ झल्कने वा झल्काउने क्रिया–प्रक्रिया । झल्काइनु— क॰ क्रि॰ झल्कने पार्नु । झल्काइलो— वि॰ झल्कने खालको; चमकदार । झल्काउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. बत्ती वा बिजुलीको प्रकाश फैलाउनु; झल्कने पार्नु । २. कुनै कुरा राम्रो बोध हुने गरी सम्झाउनु ।
झल्को— ना॰ [झलक+ओ] १. कुनै वस्तु वा व्यक्ति देख्नासाथ हुने अस्पष्ट आभास; हो कि, हो कि लाग्ने सम्झना; झझल्को । २. मिथ्याभास; प्रतीति; भान । ३. चमक; झलक; टलक ।
झल्ट्याबझुल्टुब/झल्ड्याबझुल्डुब— ना॰ [अ॰ मू॰ झल्ट्याङ्/झल्ड्याङ्+अ (बि॰)] १. हात, काँध आदिमा झुन्ड्याउँदा हल्लिने पोकापोकी; झिटीमिटी; झिटीझाम्टा । क्रि॰ वि॰ २. त्यस्तो पोकापोकी वा झिटीझाम्टा हल्लाउँदै झुन्ड्याउने गरी; झाङ्गलझुङ्गल ।
झल्याँस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झल्याँस्+स] १. मस्त निद्रामा पनि एकाएक बिउँझने गरी; एक्कासि चेतना वा होसमा आएर । २. अचानक सम्झने किसिमले ।
झल्याकझुलुक— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झल्याक्+अ (बि॰)] १. झरिलो वस्तु वा उज्यालो यदाकदा देखिने गरी; कहिलेकाहीँ मात्र घाम आदि देखिने चालसँग । २. कुनै व्यक्ति वा वस्तु फाटफुट देखिने गरी; आकलझुकल ।
झल्याक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झल्याक्+क] एक झमट देखिने वा झल्किने गरी ।
झल्याबझुलुब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झल्याङ्+अ (बि॰)] यताउति हल्लने वा हल्लाउने गरी; झल्ट्याबझुल्टुब । २. कहिलेकाहीँ; कताकति; आकलझुकल ।
झल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झल्+ल] १. केही छिनका लागि चम्कने वा टल्कने गरी; झल्कने किसिमले । २. चारैतिर छरिएर उज्यालो फैलने गरी; झलमल्ल । ~ झल्ल— क्रि॰ वि॰ बारम्बार झल्ल भएर ।
झल्लर— ना॰ [सं॰ झल्लरी] मन्दिरका छाना, चँदुवा, छाता, झूल आदिका छेउछाउमा शोभाका निम्ति चारैतिर झुन्डिएका मुजादार कपडा वा झुम्का ।
झल्लरी— वि॰ [सं॰] १. झुम्का भएको; झल्लरदार । ना॰ २. एक प्रकारको ढोल । ३. झ्याली बाजा; झ्याम्टा । ~ छाता— ना॰ विशेष पर्व वा अवसरमा देवता, राजा आदिलाई र विवाह आदिमा वरवधूलाई ओढाइने झल्लर लागेको ठूलो छाता । — मल्लरी— वि॰ १. फाटेर वा पुरानो भएर चिराचिरा भएको; चिल्थाचिल्था परी लत्रेको (कपडा) । २. खूबै सिँगारिएको; झलमल देखिने (प्रायः व्यङ्ग्यार्थमा॰ ।
झल्लिका— ना॰ [सं॰] १. पाउडर, अत्तर, रब आदि लगाउने नरम कपडा वा रुवाको लुँडो । २. चहक; चमक । ३. झ्याउँकीरी ।
झल्ली— ना॰ [सं॰] झ्याम्टा; झ्याली बाजा ।
झल्लु/झल्लो— वि॰ [सं॰ झल्ले १. बोली वा बानीबेहोराको ठेगान नभएको; बेकम्मा; लम्फू । २. पतित; च्युत । स्त्री॰ झल्ली ।
झसक— ना॰ [सं॰ जषणे वायुविकारले शरीरमा हुने पीडा; शरीर चस्कने वेदना; झस्को; हुप । > झसक्क— क्रि॰ वि॰ १. बीचबीचमा तर्सने गरी; झस्कने चालसँग । २. झस्को पस्ने तरिकाले; चसक्क ।
झसङ्ग— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झसङ्+ग] एकाएक मन झस्कने वा तर्सने गरी; झसक्क; झस्स । > झसङ्गिनु— अ॰ क्रि॰ कुनै डरलाग्दो वस्तु देखेर वा आत्तिने कुरा सुनेर एक्कासि तर्सनु; झस्किनु ।
झसङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झसङ्+ब] हे॰ झसङ्ग । >
झसङ्बिनु— अ॰ क्रि॰ झसङ्गिनु ।
झस्क–नु— अ॰ क्रि॰ [झसक्क+नु] १. कुनै डरलाग्दो वस्तु देखेर वा आत्तिने कुरा सुनेर एकाएक डराउनु वा तर्सनु; झसङ्ब हुनु । २. झस्को पस्नु; हुप पस्नु । > झस्काइ— ना॰ झस्कने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । झस्काइनु— क॰ क्रि॰ झस्किन लाइनु । झस्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ झस्किने पार्नु; अपर्झटसँग तर्साउनु । झस्किनु— अ॰ क्रि॰ १. एकाएक डराइनु । २. तर्सिनु; झस्कनु ।
झस्को— ना॰ [प्रा॰ झसिअ] १. कुनै डरलाग्दो प्रसङ्गबाट हुने त्रास; चस्को; भय । २. झल्को; सम्झना ।
झाँक्–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ ध्यातक+नु] लुकेर हेर्नु; चियाउनु । २. टाढैबाट एक झलक हेर्नु ।
झाँक— ना॰ [सं॰ झण्टे भाले मृग; भाले जरायो ।
झाँकर— ना॰ [झाँक+र] सुकेको रूख वा त्यसैका हाँगाबिँगा ।
झाँकी— ना॰ [झाँक+ई] १. विभिन्न सजावट, दृश्य, घटना, लीला आदि प्रदर्शित गरिएका मन्दिर, रथ, खट आदि । २. अल्प समयको दर्शन; झाँक्ने काम; हेराइ ।
झाँको— ना॰ [झाँक+ओ] १. सिब; झाँक । २. सेखी; घमन्ड; तुजुक । ~ झार्नु— टु॰ सेखी झार्नु; च्याँख तोड्ने गरी छाँस्नु ।
झाँक्री१— वि॰ [झाँक्रो+ई] १. झाँक्रो फिँजेको; झाँक्रे; जगल्टे । ना॰ २. एक जङ्गली जाति ।
झाँक्री२— ना॰ तन्त्रमन्त्रको प्रयोग गरी झारफुक गर्ने र रोगीको उपचार गर्ने व्यक्ति; धामी । ~ काउलो— ना॰ झारफुक गर्दा धामीझाँक्रीले हातमा स्याउला लिएर घुम्ने, उफ्रने र भूतप्रेत, बोक्सी आदि झार्न प्रयोग गर्ने एक जातको काउलो । ~ काठ— ना॰ सानो खालको एक जातको रूख ।
झाँक्रे— वि॰ [झाँक्रो+ए] छिरलिएका केश भएको; झाँक्रो फिँजेको ।
झाँक्रो— ना॰ [झाँक+रो] आइमाईको नकोरी वा नतलासी फिँजारिएको केशराशि; जगल्टा ।
झाँग— ना॰ हे॰ झाब ।
झाँगड— ना॰ नेपालको पूर्वी तराई प्रदेशमा बसोबास गर्ने एक जाति । > झाँगडी— ना॰ झाँगड जाति; झाँगडको भाषा वा बोली । ~ नाच— ना॰ मूलतः झाँगड–जातिमा चलेको सनातनी नाच । (यस नाचमा वैशाखदेखि भदौसम्म 'धुडिया', भदौ–असोजमा 'धर्माकर्मा', कात्तिकमा 'जतरा' त्यसपछि फागुनसम्म 'दमकस खेल' र चैतमा 'फगुवा जात्रा'–का नाच हुन्छन्॰ ।
झाँगलझुँगल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झाँग+ल (बि॰)] १. मानिसलाई उचाल्दा वा बोक्दा ओल्टोकोल्टो पारेर यताउता हल्लाउँदै; झिजोल्ने चालले । २. लछारपछार गरेर; घिच्याइमुन्ट्याइ गर्दै ।
झाँगिनु— अ॰ क्रि॰ [झाँग+इ+नु] रूखबिरुवाका चारैतिर हाँगाबिँगा, पात आदि फैलनु; झाँग लाग्नु ।
झाँज— ना॰ [सं॰ झल्ली] झ्याली; झ्याम्टो ।
झाँजर/झाँझर— ना॰ [सं॰ जर्जरे १. घिउतेलमा पकाएका रोटीहरू झिक्दा घिउतेल तर्काइने प्वालैप्वाल परेको पन्यू । २. तराई भेगमा प्रचलित सानो झ्याली भएको ताल बाजा ।
झाँट्–नु— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ झट+नु] १. बोटबाट धान, गहुँ आदि अन्न निकाल्न पछार्नु वा चुट्नु; झटनी गर्नु । २. छाँस्नु; हपार्नु; झपार्नु । ३. थकित पार्नु; लखतरान पार्नु ।
झाँट— ना॰ [सं॰ झाटे मूत्रेन्द्रियका वरिपरिका रौँ; उपस्थका रौँ; शस्प ।
झाँटझुँट— ना॰ [झाँट् (बि॰)] झाँट्नेवर्ने काम; टकटक्याउने प्रक्रिया ।
झाँप— ना॰ [सं॰ झम्पे कुद्ने, फाल हाल्ने वा उफ्रने काम
(जस्तो— हाँपझाँप॰ ।
झाइँ— ना॰ [अ॰ मू॰] तताएको तेलघिउमा तिहुन ओइरँदा वा झानझुन पार्दा निस्कने शब्द । — झुइँ— ना॰ १. तेल, घिउ आदिमा रोटी पकाउने काम; तातो घिउतेलमा जिम्बु, जीरा, मेथी आदि फुराएर दाल, तरकारी, अचार झान्ने काम; झानझुन । क्रि॰ वि॰ २. तातो घिउतेलमा तरकारी आदि ओइरिँदा आवाज आउने गरी । ३. जम्मै सकिने गरेर; रित्तिने किसिमले । झाकझाक झुकझुक— क्रि॰ वि॰ [झाकझुक (बि॰)] बराबर झाकझुक भएर; झाकझुक ।
झाकझुक— क्रि॰ वि॰ १. कुनै कामकुरा कहिलेकाहीँ मात्र हुने गरी; आक्कलझुक्कल । २. अलिअलि नीद आउने गरी; उड्ने चालले ।
झाब— ना॰ [सं॰ ध्याने १. गुचुमुच्च परेका लहरा र ससाना रूखहरूको समूह । २. झाँगिएको बोट; झ्याम्म परेको रूख वा बिरुवा ।
झाबलझुबल— क्रि॰ वि॰ हे॰ झाँगलझुँगल ।
झाबा— ना॰ [था॰] थारूजातिको विवाहमा केटाले केटीका आमाबाबुलाई बिहेखर्चका निम्ति दिने नगद ।
झाबिनु— अ॰ क्रि॰ [झाब+इ+नु] हे॰ झाँगिनु ।
झाट— ना॰ [सं॰] १. उज्यालो हुनेहुने बेलाको गाढा अँध्यारो । २. लहराहरूले ढाकिएको स्थान; कुञ्ज; छहारी । ३. झाडी ।
झाटझुट— क्रि॰ वि॰ [झट्ट+झट्ट] १. छिटोछरितो गरेर; झट्टपट्ट; छिटछिटो; चाँडोचाँडो । ना॰ २. बन्धन आदि तुरुन्त चुँडिने काम । ३. छिटो र बखतमै काम सकिने प्रक्रिया । > झाटझुट्ट— क्रि॰ वि॰ अझ छिटो झाटझुट हुने गरी ।
झाटा— ना॰ [सं॰] १. जाईका छाँटका पात हुने, लहरामा फुल्ने एक प्रकारको सुगन्धी सेतो फूल । २. पानीअमला, भुइँअमला ।
झाड— ना॰ [सं॰ झाटे १. बिजुलीबत्तीहरू बालिने शृङ्गारका लागि बैठककोठामा झुन्ड्याइने काँचको झुलन; बत्तीदानी । २. ससाना बोटबिरुवाका समुदाय; झाब ।
झाडा— ना॰ [सं॰ क्षरणे कुफतले वा खानेकुरा अपच भएर निस्कने पातलो दिसा; पखाला । ~ बान्ता/वान्त— ना॰ धेरै पल्ट पातलो दिसा वा पखाला भइरहने रोग, हैजा; छेरौटी ।
झाडी— ना॰ [झाड+ई] सानाठूला लहरा र वृक्षले ढाकिएको ठूलो र बाक्लो वन; घना जङ्गल ।
झाडु— ना॰ [प्रा॰ झाडने भुईँमा जमेका, थुपिएका कसिङ्गर, धूलो आदि बढार्ने हाते साधन; कूचो । — बढारु— ना॰ भुईँमा थुप्रिएका कसिङ्गर, धूलो आदि ६याँक्ने काम; झार्ने र बढार्ने काम; बढारकुँढार ।
झान्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ झणझण+नु] घिउतेलमा मेथी, जीरा, ज्वानु आदि फुराएर दाल, अचार आदिमा चरचराउने गरी हाल्नु; झानझुन गर्नु । > झानिनु— क॰ क्रि॰ झान्ने काम गरिनु ।
झानझुन— ना॰ [झान् (बि॰)] अचार, तरकारी आदि झान्ने काम; झाइँझुइँ ।
झापझुप— क्रि॰ वि॰ [प्रा॰ झम्पिअ] १. बिजुली, आगो, बत्ती आदि सबैतिर एकैबाजि निभ्ने वा निभाउने गरी । २. कुनै वस्तुलाई हतारमा छोप्ने वा ढाक्ने गरेर । ३. कुनै काम, मेलो आदि झटपट सिद्ध्याउने किसिमले ।
झापट/झापड— ना॰ [सं॰ चपेटे १. गाला आदिमा हत्केलाले जोरसित पिट्ने काम; लबटाको हनाइ; चड्कन; चप्पड । २. बेसरी हप्काइने काम; झँटाइ; खप्की ।
झापन— ना॰ [सं॰ झम्पने १. डोली, उलिन्काठ आदि सवारीसाधनमाथि ओढाइने वा छोपिने मङ्गलमय रातो कपडा; डालो छोप्ने रङ्गीन च्यादर । २. चारैतिर सिपी भरेको गुँदबाट बनेको ढकिया ।
झापा— ना॰ नेपालको पूर्वाञ्चल विकासक्षेत्रभित्र पर्ने मेची अञ्चलको तराई भागमा स्थित एक जिल्ला । > झापाली— वि॰ झापासम्बन्धी; झापामा बस्ने; झापाको निवासी ।
झापु— ना॰ [रू झप्पू] १. लबटाले हिर्काउने वा पिट्ने काम; झापट; झापड; झप्पू । २. भित्तो पुथ्याएर वा मुख थुनिने गरी भन्ने काम ।
झापो— ना॰ तुलाबाट तौलिएको वस्तु राख्ने भाँडो; खाँची ।
झाप्री— ना॰ सानोसानो ढकिया; एक प्रकारको बास्केट ।
झाब्ला— ना॰ [झबलो गलामा इँजारघर हालेर तुना बाँध्ने एक किसिमको कुर्था ।
झामक— ना॰ [सं॰ झमके भट्टामा ज्यादा राप भएर डढेको इँट; इँटको कीट ।
झामझुम— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ (बि॰) झुम्+अ] १. कुनै पनि काम धेरै जना मिलेर छिटो सिध्याउने गरी । २. थोरै खाद्य वस्तु धेरै जना मिलेर खाइसक्ने हिसाबले । ३. झापझुप । > झामझुम्म— क्रि॰ वि॰ १. चारैतिरबाट एक्कासि छोप्ने वा छोपिने गरी । २. अँध्यारो हुने किसिमले । ३. एउटै काममा धेरै मान्छे झुम्मिने गरी ।
झाम्टा— ना॰ [झाम्टोको ति॰ ।)] हे॰ झाम्टो । ~ झाम्टी— ना॰ सानाठूला झाम्टाहरूको थुप्रो वा समूह ।
झाम्टिनु— अ॰ क्रि॰ [झाम्टो+इ+नु] १. झाम्टो हुनु; झाम्टाझाम्टी बन्नु । २. गाँजिनु; झाँगिनु ।
झाम्टो१— ना॰ [सं॰ झुण्टे १. रौँ, धागो आदिको गुजुल्टो । २. सप्लाएका सागपात आदिको बोट । ३. चारैतिर हाँगाबिँगा फैलिएको बोटबिरुवा; झाँग; झाब ।
झाम्टो२— ना॰ [रू झ्याम्टो] झ्याम्टो; झ्याली ।
झार्–नु— स॰ क्रि॰ [झार्+नु] १. अग्लो ठाउँबाट तलतिर पुथ्याउनु; खसाल्नु; ओराल्नु । २. भूतप्रेत वा बोक्सी आदि हटाउनका लागि मन्त्र पढेर फुकफाक गर्नु; झारफुक गर्नु ।
झार— ना॰ [प्रा॰ झाडे १. प्रायः बालीनालीसँगै उम्रेर त्यसको वृद्धिमा नोक्सान पुथ्याउने घाँस । २. तृण; घाँस ।
झारझुर— ना॰ [झार् (बि॰)] १. कपडालाई हातले झट्कारेर धूलोमैलो झार्ने काम; टकटक्याइ । २. फलफूल, अनाज आदि प्रायः पूरै खसाल्ने वा निकाल्ने काम । ३. कसैसित भएभरको रुपियाँपैसा आदि हात लगाउने काम ।
झारपात— ना॰ [झार+पात] रूखबाट खसेका पात र भुईँमा उम्रेका झारको समूह; घाँसपात; लहरापात ।
झारपोथर— ना॰ [झार+पुछ] १. धूलो, कसिङ्गर आदि झार्नेमिल्काउने काम; झारझुर । २. भएभरको सिद्ध्याउने काम; पाछपुछ ।
झारफुक— ना॰ [झार+फुक्] कुनै रोग वा भूतप्रेत हटाउने मन्त्र पढी कुश, कूचो, खरानी, जल आदिले बिरामीको शरीरलाई छुँदै फुकेर उपचार गर्ने काम; त्यस्तो अन्धपरम्परागत पद्धति; झराइ र फुकाइ; फाकफुक । > झारफुके— वि॰ झारफुक गर्ने; फाकफुके ।
झारबुटी— ना॰ [झार+बुटी] बुटीका निम्ति प्रयोग हुने झार; वैदाङ्ग विधिअनुसार गरिने ओखतीमूलो ।
झारमौरो— ना॰ [फा॰ जहर+मोहरो सर्प, बिच्छी आदिले टोकेर शरीरमा फिँजिएको विष खिच्ने वा मार्ने हरियो रबको एक थरी पत्थर ।
झारल— ना॰ जरायोका छाँटको एक जातको ठूलो मृग; हरिणविशेष ।
झारा१— ना॰ गन्जिफाका खेलमा रबको सबैभन्दा ठूलो अन्तिम चक्की नराखी जित्ने वा खानेजति जम्मै चक्की एकै बाजि लाम लगाई खेलिने दाउविशेष ।
झारा२— ना॰ १. सरकार, जमिनदार वा बिर्तावालले सरकारी वा सार्वजनिक काममा साधारण जनताबाट लिने पारिश्रमिकविनाको काम वा सहयोग । २. मन नलगाईनलगाई गरिने काम; करबलको काम । — को खेतालो— ना॰ कामचलाउका रूपमा मात्र आएको मानिस; गालसम्म टार्ने मान्छे । ~ खेताला— ना॰ ज्यालामजुरीविना वा सो लिएर काम गर्न आउने कामदार । ~ टार्नु— टु॰ मन लगाईकन काम गर्नु; करबलले काम गर्नु । ~ तिरा— वि॰ झाराको काम गर्ने; झाराली । २. मन नलगाईनलगाई काम गर्ने; अर्काको कर वा बाध्यताले मात्र काम गर्ने । ~ तिराइ— ना॰ मन नपरीनपरी गरिने काम; टारटुर गर्ने खालको कामकुरो । ~ तिर्नु— टु॰ मन नपरीनपरी काम गर्नु; करबलले काम गर्नु । ~
फौज— ना॰ पारिश्रमिक वा ज्यालाविना गुहारको लागि जम्मा गरेको फौज । > झाराली— ना॰ झाराको काम गर्नका लागि आएको व्यक्ति; गुहारे खेतालो; बेठबेगारी ।
झारिनु— क॰ क्रि॰ [झार्+इ+नु] झार्ने काम गरिनु; खसालिनु ।
झारी— ना॰ [सं॰ झरी] ठूलो पेट, सानो घाँटी र फुकेको मुख भएको; पेटबाट टुटी निस्केको लाम्चो खालको जलपात्र ।
झारीखन्डे— ना॰ [झार+खन्डे/झारखण्ड (स्थानविशेष॰] १. झारपातको ओखती बनाई खुवाउने र फाकफुक गर्ने मानिस; गाउँघरको साधारण उपचारक । २. जोगीका भेषको बिकामे मान्छे ।
झारो— ना॰ [रू चारे डन्डीबियाको खेलमा प्रयुक्त हुने चारको गणना वा सङ्ख्या ।
झार्लाङ्गे— वि॰ १. कुनै पनि काम झारा टार्ने किसिमले गर्ने; रङ्गढङ्ग नभएको । ना॰ २. त्यस्तो मानिस ।
झाल— ना॰ [सं॰ जाले लहराहरूको झाब; एक अर्कामा जेलिएका लहराको समूह ।
झालर१— ना॰ [था॰] प्रायः तराईवासी स्त्रीहरूले गोडामा लगाउने एक प्रकारको गहना ।
झालर२— ना॰ [सं॰ झल्लरे शोभा वा सौन्दर्यका लागि झूल, पर्दा आदि कपडामा फुर्का निकालेर लगाइने घेरो; झल्लर ।
झाले— वि॰ [सं॰ झल्लिको टाटेपाटे; टाटेपाङ्ग्रे; रङ्गीबिरङ्गी । — माले— ना॰ रातो, सेतो, कालो आदि धेरै रब भएको; छिरबिरे (गाईबस्तु आदि॰ ।
झास— ना॰ [झारे सुकेका झारपातको थुप्रो; झासझुस । —
झुस— ना॰ १. झारपातको समूह; आगो बालिने सुकेका पातपतिङ्गर । क्रि॰ वि॰ २. तत्कालै बल्ने गरी; तुरुन्तै सिद्धिने किसिमले ।
झिँगटी— ना॰ [नेवा॰] इँटजस्तै पोलिएको, लम्बाइको दुवै छेउमा एकअर्कामा खप्टिनका निम्ति खोल्सोखोल्सो परेको, छाना छाइने, पातलो साधन । ~ घर— ना॰ झिँगटीले छाइएको घर । ~ घरे— वि॰ झिँगटीघरमा बस्ने ।
झिँगटो— ना॰ [सं॰ जीर्णके झरेर वा बस्तुले घाँसपात खाएर झरेको सिटोमिटो ।
झिँगनी/झिँगानु— ना॰ [सं॰ झिङ्गिनी] लाम्चा पात, सेता ससाना फूल र हरिया ससाना फल हुने एक वृक्ष; झिँगानु । ~ तोरियाँ— ना॰ घिरौँलाजस्तो तर पाटापाटा परेको तोरियाँ; पाटेतोरियाँ ।
झिँगल्टो— ना॰ [रू झिँगटो] गहत, भटमास, बदाम आदिको जगल्टा; झिँजो ।
झिँगाउरो— ना॰ [झिँगो+आउरो] घिरौँलाको जालीजस्तो, लाम्चो गुँड लगाएर बस्ने माहुरीका जातको विषालु कीरो ।
झिँगे— वि॰ [झिँगो+ए] १. झिँगा भएको वा बसेको; गन्दा । २. झिँगाजस्तो; झिँगाको । ~ दाउ— ना॰ पैसा थापेर खेल खेल्दा जसको पैसामा झिँगा बस्छ वा झिँगाले छुन्छ उसैको जित हुने एक खेल । ~ बारुलो— ना॰ झिँगाजस्तो एक जातको बारुलो । ~ माछो— ना॰ गँगटाका जस्ता दुइटा हात, हाठवटा खुट्टा र पारदर्शी कत्ला हुने, एक जातको सानो माछो ।
झिँगो— ना॰ [प्रा॰ झिल्लिरिओ प्रायः फोहोरबाट उब्जने, छ खुट्टा र दुइटा पखेटा भएको एक जातको उड्ने कीरो; माखो; मक्षिका । झिँगाको सरापले डिँगा मर्दैन (उखान॰ ।
झिँजा— ना॰ [झिँजोको ति॰ ।)] हे॰ झिँजो । — झिँजी— ना॰ सानाठूला धेरै झिँजाको समूह । — मिजा— ना॰ मसिना छेस्के दाउरा र पातपतिङ्गर ।
झिँजि–नु— अ॰ क्रि॰ [झिँजो+नु] झिँजो मान्नु; हे॰ झिजिनु पनि ।
झिँजो१— ना॰ काठको सानोतिनो छेस्को; झिक्रो ।
झिँजो२— ना॰ हे॰ झिजो (झर्को, झन्झट॰ ।
झिँजोल्–नु— ना॰ हे॰ झिजोल्नु । > झिँजोलाइ— ना॰ झिजोलाइ ।
झिँजोलाइनु— क॰ क्रि॰ झिजोलाइनु । झिँजोलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ झिजोलाउनु । झिँजोलिनु— क॰ क्रि॰ झिजोलिनु ।
झिँज्याइ— ना॰ [रू झिँजि (+आइ॰] १. झिँजिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया; झिँज्याहट । [झिँज्याउ+आइ] २. झिँज्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झिँज्याइनु— क॰ क्रि॰ झिँजो लाइनु ।
झिँज्याउनु— स॰ क्रि॰/प्रे॰ क्रि॰ १. झन्झटको काम लाउनु; झिँजो लाउनु । २. सताउनु; पिरोल्नु । ३. दिक्क गराउनु ।
झिँज्याहट— ना॰ झिँजिने भाव, अवस्था वा क्रिया; झिँज्याइ ।
झिक्–नु— स॰ क्रि॰ १. राखेको वा रहेको ठाउँबाट निकाल्नु; उभाउनु; लिनु । २. उतार्नु; निकास्नु । ३. जागिर वा कुनै कामबाट खारेज गर्नु; निकाल्नु । ४. कटाउनु; घटाउनु । >
झिकाइ— ना॰ झिक्ने वा झिकाउने क्रियाप्रक्रिया । झिकाइनु— क॰ क्रि॰ १. ल्याइनु । २. पैठारी गरिनु । झिकाउनु— स॰ क्रि॰ १. टाढाका ठाउँबाट मालमत्ता ल्याउनु; पैठारी गर्नु । २. कसैलाई मानिस, चिठी, तार आदिबारा डाक्नु वा बोलाउनु । प्रे॰ क्रि॰ ३. झिक्न लाउनु; मगाउनु । झिकिनु— क॰ क्रि॰ राखेको ठाउँबाट लिइनु । झिकुवा— वि॰ झिकिएको वा खोसिएको; खारिज गरिएको ।
झिक्राझिक्री— ना॰ [झिक्रो+झिक्रो] सानाठूला झिक्राहरूको समूह ।
झिक्रेइलो— वि॰ [झिक्रो+एइलो] झिक्राझिक्री भएको; झिक्रोजस्तो ।
झिक्रो— ना॰ [सं॰ जीर्णके ससाना हाँगाबिँगासहितको ठूलो हाँगो; लहरे तरकारी फलाउनाका लागि काटेर ल्याइएको हाँगो वा बोट; थाँक्रो; झिँजो ।
झिबटी— ना॰ हे॰ झिँगटी ।
झिबनी— ना॰ हे॰ झिँगनी । ~ तोरियाँ— ना॰ झिँगनीतोरियाँ ।
झिबल्टो— ना॰ हे॰ झिँगल्टो ।
झिबाउरो— ना॰ हे॰ झिँगाउरो ।
झिजिनु— अ॰ क्रि॰ [झिजो+इ+नु] झिजो मान्नु; मन नपरेको काम गर्न झर्को मान्नु; झर्कनु ।
झिजो— ना॰ १. कुनै फाइदा पनि नहुने र मन पनि नपर्ने कामकुरो; झन्झटको काम; झोज; झर्को । २. सताउने काम; कचकच ।
झिजोल्–नु— स॰ क्रि॰ [झिजोलो+नु] १. कसैलाई नचाहिँदो कामकुरामा झर्को लाग्ने गरी सताउनु; प्रायः केटाकेटीले आमालाई झिजो लाग्ने पार्नु । २. बारम्बार हल्लाउनु; घचघच्याउनु । >
झिजोलाइ— ना॰ झिजोल्ने भाव क्रिया वा प्रक्रिया । झिजोलाइनु— क॰ क्रि॰ झिजोल्न लाइनु । झिजोलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ झिजोल्न लाउनु; झिजोलाइमा पार्नु । झिजोलिनु— क॰ क्रि॰ १. झिजोल्ने काम गरिनु; सताइनु । २. हल्लाइनु ।
झिजोलो— ना॰ [झिजो+लो] नचाहिँदो कामकुरामा पनि झर्को लाग्ने गरेर सताउने काम; झिजो ।
झिज्याइ— ना॰ [रू झिजि (+आइ॰] झिजिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झिज्याइनु— क॰ क्रि॰ झिजो लाइनु; सताइनु ।
झिज्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ झिजो लाउनु; पिरोल्नु; दिक्क पार्नु । झिझिया नाच— ना॰ [था॰] थारूजातिमा प्रचलित प्रायः दसैँताक नाचिने एक लोकनृत्य । (यस नाचमा बेलुकीपख कन्याकेटीका ससाना समूह भित्र बत्ती बलेको माटाको भुँड्को टाउकोमा बोकी सडकसडकमा गाउँदै नाच्दै हिँड्छन्॰ ।
झिटी— ना॰ कहीँ लैजान तयार गरिएको मालसामान; मालमत्ता । ~ झाम्टी/झाम्टो— ना॰ गृहस्थीका सरसामान; मालमत्ता; झरझिटी । — मिटी— ना॰ भएजति सबै झिटी; मालसामान ।
झिट्टा— ना॰ न्याउले खेलमा गाइने एक थरी लोकगीत ।
झिट्टी— वि॰ दुब्लो; पातलो; सुलीखुट्टे वा सुइँखुट्टे । झिना झाँकर— वि॰ [झीनो+झाँकर] सानातिना; प्रायः लेखो वा वास्ता नगरिने ।
झिनुवा— ना॰ १. सेता ढबका पात हुने, खैरो रब मिसिएको डल्लोडल्लो एक जातको धान । २. सोही धानको चामल ।
झिनो— वि॰ [प्रा॰ झीणो] १. अपेक्षाकृत कम मोटाइ भएको; मसिनो; क्षीण । २. दुब्लो; पातलो ।
झिन्नि–नु— अ॰ क्रि॰ [झीनो+इ+नु] क्रमशः दुब्लोपातलो हुँदै जानु; दुब्लाउनु ।
झिम— ना॰ [चिमे १. परेला झिम्क्याउन्जेलको अल्प समय; निमेष; क्षण । क्रि॰ वि॰ २. परेला झिमिक्क पारेर; आँखा झिम्क्याउँदैमा ।
झिमझिम— क्रि॰ वि॰ [झिम (बि॰)] बारम्बार परेला झिम्क्याइरहने गरी; चिमचिम । > झिमझिमे— वि॰ १. चिमचिम गरिरहने (आँखा, परेला/परेली) । २. झिमझिम गरेर बर्सिरहने; सिमसिमे (पानी॰ ।
झिमिक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झिमिक्+क] १. आँखा चिम्लने गरी; परेला जोडेर निदाउने हिसाबले । २. झुक्याउने गरी; थाहै नदिएर ।
झिम्के— वि॰ [झिम्को+ए] १. सधैँ परेला झिम्क्याइरहने; झिमझिम गर्ने । २. आँखा सन्काएर इसारा गर्ने ।
झिम्को— ना॰ [अ॰ मू॰ झिम+को] आँखा झिम्म पार्ने काम; परेला झिम्क्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । > झिम्क्याइ— ना॰ झिम्क्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । झिम्क्याइनु— क॰ क्रि॰ पलक मारिनु; इसारा गरिनु । झिम्क्याउनु– स॰ क्रि॰ १. आँखा झिमझिम पार्नु; झिम्को लाउनु । २. आँखाले इसारा गर्नु; फकाउनु ।
झिम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झिम्+म] परेला जोड्ने गरी; आँखा बन्द गरेर । — झिम्म— क्रि॰ वि॰ फेरिफेरि झिम्म हुने गरी; झिमझिम; चिमचिम ।
झिम्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [झिम्रे+इ+नु] १. रजस्वला हुनु; पर सर्नु; नछुने हुनु; पाखा लाग्नु । २. झ्याउरिनु; चाउरिनु ।
झिम्रिक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झिम्रिक्+क] १. झुम्रिने वा ओइलाउने गरी; लोसे चालले । २. स्वात्तै; ख्वात्तै ।
झिम्रे— वि॰ १. रजस्वला भएकी; नछुने भएकी; पर सरेकी । ना॰ २. रजस्वला नारी । > झिम्रेनी— वि॰ पेट बोकेकी; गर्भिणी ।
झिम्सिङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झिम्सिङ्+ब] अकस्मात् देखा पर्ने गरी; जुमलुङ्ब ।
झिर— ना॰ १. हुक्काको सुमेरुमा कस जम्ने भाग खोल्ने, बटारिएको, पातलो र लामो फलामे सुइरो; फलामको सानो डन्डी । २. काँचो मासु उनेर आगामा तताउने वा घाममा सुकाउने सुइरो । ~ काठ— ना॰ सलाई बनाउने काठ; सलाई । — को मासु— ना॰ १. साह्रै सन्ताप; चर्को पीर । २. व्यर्थको झन्झट । ~ चिम्टा— ना॰ १. फलामे चिम्टा । २. जो भएको सबै; सिरीखुरी ।
झिरलो— ना॰ [झीर+लो] एकाएक आइपर्ने झोज; झिजो; पिरलो ।
झिरिक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झिरिक्+क] झुरिएका, सुकेका झिँजा वा घँसेटा आदि भाँचिने गरी; एक्कासि ।
झिरिप— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झिरिप्+अ] १. एकै चोटि छोप्ने गरी । २. सिद्ध्याउने हिसाबले; चट् । > झिरिप्प— क्रि॰ वि॰ काम फत्ते हुने गरी; स्वाट्ट ।
झिरे— वि॰ [झीर+ए] झीरजस्तो; झीरका छाँटको । ~ लहरो— ना॰ झीरजस्तै बटारिएको लहरा हुने आयुर्वेदका अनुसार पित्तशमन गर्ने एक लहरो ।
झिर्को— ना॰ [रू झिल्को] उज्यालाको ससानो झिल्को; छिनछिनको चमक ।
झिर्नु/झिर्नो— वि॰ [सं॰ जीर्णे १. थोत्रो वा पुरानो; फाटेको; जीर्ण । २. चिन्ताले गलेको; दुब्लो; सिट्ठी ।
झिल— ना॰ [सं॰ क्षीरे पानी जम्ने प्राकृतिक ठूलो पोखरी; ताल; दह ।
झिलङ्गो— ना॰ खिउनी वा यस्तै रोटी पार्ने फलामे साँचो ।
झिलझिल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झिल्+अ (बि॰)] कुनै वस्तु झल्कने वा ससाना कण चम्कँदा आँखा तिरमिराउने गरी; झिलिकझिलिक ।
झिलमिल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झिल्+अ (बि॰)] १. आँखा तिरमिराउने हिसाबले; छिनछिनमा चम्कने गरी । ना॰ २. रङ्गिन प्रकाशको आरोहअवरोह; आँखा तिरमिराउने तेजिलो झिल्को ।
झिलिक— ना॰ [सं॰ झिल्लिको एकाएक चम्कने किसिम; सहसा चम्किने चाल । ~ झिलिक— क्रि॰ वि॰ छिनछिनमा चम्कने प्रकारले । — मिलिक— क्रि॰ वि॰ बारबार चम्किरहने गरी; छिनछिनमा टल्कने हिसाबले । > झिलिक्क— क्रि॰ वि॰ १. चम्किला कण वा वस्तु छिनभर देखिएर; अपर्झट चमक निस्कने हिसाबले । २. बिजुली, आगो, बत्ती आदि एकाएक बल्ने गरी । ३. कुनै व्यक्ति वा वस्तु एक्कासि देखा पर्ने चालले ।
झिलिङ्गो— ना॰ [झिल्+इङ्गो] बलेको आगाको फिलिङ्गो; धप्केको कोइलो ।
झिलिमिली— क्रि॰ वि॰ [झिल्ल+ई+मिल्+ई] १. बत्ती वा रङ्गीचङ्गी वस्तुबारा झल्कने वा चम्कने हिसाबले; झलमल्ल; झकिझकाउ । ना॰ २. बिजुलीको दृश्यावलीले राम्रो बनाइएको उत्सव वा तमासा; रमाइलो वातावरण; रामरमिता । ~ झिल्ला— ना॰ १. देउसी खेल्दा भट्ट्याउनेले भन्ने शब्द । २. चारैतिर उज्यालैउज्यालो । ~ झ्याइँ— ना॰ रमाइलो वातावरण; रामरमिता ।
झिलियाँ/झिलैयाँ— ना॰ झाँझरबाट लेदो पीठो चुहाएर घाममा सुकाई पछि घिउतेलमा फुराउन मिल्ने गरी बनाइएको खाद्य वस्तु; झिनियाँ ।
झिल्का— ना॰ [सं॰ झिल्ली] आगाको सानो कण; सानो अग्निकण ।
झिल्के— वि॰ [झिल्को+ए] १. झिल्को भएको; चमकदार । २. ठाँटिलो; गुन्डो स्वभावको । ३. आँखा घुमाएर कुरा गर्ने । ना॰ ४. लोकगीतमा प्रेमिकाले प्रेमीलाई भन्ने एक शब्द । — मिल्के— वि॰ झिलिकमिलिक भएको; ठाँटिलो र नक्कले ।
झिल्को— ना॰ [सं॰ झिल्लिको आगाको बलेको सानो फिलिङ्गो ।
झिल्टुब— वि॰ १. ज्यादै दुब्लोपातलो; सिख्रो । ना॰ २. वाग्मती अञ्चलअन्तर्गत नुवाकोट जिल्लामा पर्ने एक गाउँ ।
झिल्ल— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झिल्+ल] छिनभर चम्कने हिसाबले; झल्कने गरी; बलेर । ~ झिल्ल— क्रि॰ वि॰ बीचबीचमा रोकिई चम्कने हिसाबले ।
झिल्लिका— ना॰ [सं॰] १. झ्याउँकीरी । २. झङ्कार । ३. प्रकाश; चमक; दीप्ति । ४. झ्याली; झ्याम्टा ।
झिल्लिमझर्की— ना॰ तराईको चमारनृत्यमा प्रयोग गरिने धनुका आकारको एक थरी तालबाजा ।
झिल्ली— ना॰ [सं॰] १. छालामाथि रहेको पातलो तह; अत्तरछाला । २. त्यस्तै पातलो कुनै पत्र । ३. सूर्यको किरण; तेज । ४. झ्याउँकीरी । ५. झ्याम्टा; झ्याली । ६. गफ हाँक्ने काम; फोस्रो कुरागराइ (जस्तो— झिल्ली उडाउनु॰ ।
झिल्सिँदो— वि॰ [झिल्सि+इँदो] गनाउने खालको डकार आउने; झिल्स्याइँदो ।
झिल्सि–नु— अ॰ क्रि॰ [झिल्सो+इ+नु] गेडागुडी अन्न भुट्दा वा रोटी पकाउँदा भित्र प्रायः काँचै रही बाहिर मात्र डढ्नु; पिल्सिनु । श्र झिल्स्याइँदो— वि॰ १. अलिअलि डढेको; पिल्सिएको । २. पूरा नपचेको । झिल्स्याइ— ना॰ झिल्सिने वा झिल्स्याउने क्रियाप्रक्रिया । झिल्स्याइनु— क॰ क्रि॰ झिल्सिने पारिनु; पिल्स्याइनु । झिल्स्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ आँत नपाक्ने गरी बाहिर मात्र डढाएर अनाज भुट्नु वा रोटी पकाउनु; पिल्स्याउनु ।
झिल्स्याहट— ना॰ झिल्सिने भाव, अवस्था वा क्रिया; झिल्स्याइ ।
झिसमिस— ना॰ [सं॰ त्विस्रमिषे बिहानीपख अलिअलि उज्यालो हुन लागेको समय; उषाकाल; मिरमिर । > झिसमिसे— वि॰ १. अलिअलि उज्यालो भएको; धमिलो प्रकाश भएको । ना॰ २. अलिअलि उज्यालो भएको समय; मिरमिरे; रिमरिमे ।
झिसिलो— वि॰ [झिल्सि+इलो] झिल्सिँदो; झिल्स्याइँदो ।
झी— ना॰ [बा॰ बो॰] घाउखटिरा; घाउ; चोट । झीना झाँकर— वि॰ हे॰ झिना झाँकर ।
झीनो— वि॰ हे॰ झिनो ।
झीर— ना॰ हे॰ झिर ।
झीरे— वि॰ हे॰ झिरे ।
झील— ना॰ हे॰ झिर ।
झुँगी— ना॰ [झुब+ई] हिँड्दाहिँड्दै टोलाएर बाटो बिराउने चाल वा अलमलिने अवस्था; भ्रान्ति ।
झुँज— ना॰ [रू झोँजे १. झगडा; बेष; कलह । २. झोज । [ > ]
झुँज्याहा— वि॰ नचाहिँदो झन्झट लाउने; झोडी; झगडालु ।
झुँडी— वि॰ झडङ्गी स्वभावको; रिसाहा; झडङ्गी; झोडी ।
झुक्–नु— अ॰ क्रि॰ १. मान्य जनको अगाडि शिर निहुराउनु; नम्र हुनु; निहुरनु । २. कुनै अपराधमा केरकार गर्दा साबित हुनु । ३. रूखबिरुवा, फलफूल आदिको भारले निहुरनु । ४. कुप्रिनु; बाङ्गिनु । > झुकाइ— ना॰ झुक्ने वा झुकाउने क्रिया–प्रक्रिया ।
झुकाइनु— क॰ क्रि॰ झुक्न लाइनु । झुकाउ— ना॰ १. निहुरने वा झुक्ने काम; विनय । २. एकतर्फी ढल्काइ; पक्षपात । ३. चाख; रुचि । ४. लगाउ; प्रवृत्ति । झुकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. झुक्न लाउनु; निहुराउनु; ढल्काउनु । स॰ क्रि॰ २. सेखी झार्नु; घमन्ड तोड्नु । झुकान— ना॰ १. झुक्ने वा नम्र हुने काम; झुकाउ । २. तरफदारी; पक्ष ।
झुकाव/झुकावट— ना॰ [झुक्+आव/आवट] कुनै व्यक्ति वा वस्तुप्रतिको अभिरुचि; झुक्ने काम वा अवस्था; झुकाउ ।
झुक्कल— ना॰ [रू झुक्] झुक्किने चाल; झुक्क्यान; भ्रम । —
झाक्कल— ना॰ असावधानी र भ्रम; झुक्क्यानमा परेर गरिएको बिराम ।
झुक्कि–नु— अ॰ क्रि॰ [प्रा॰ झक्किअ+इ+नु] १. सम्झने प्रक्रियामा भ्रम पर्नु वा फेरबदल हुनु; धमिलो आभास आउनु । २. झुक्क्यानमा पर्नु; छकिनु; छलिनु; भूल पर्नु ।
झुक्को— ना॰ पश्चिम नेपालको दार्चुला जिल्लातिर प्रचलित एक लोकनृत्य ।
झुक्क्याइ— ना॰ [रू झुक्कि (+याइ॰] झुक्किने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झुक्क्याइनु— क॰ क्रि॰ झुक्किने पारिनु; छकाइनु ।
झुक्क्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. छकाउनु; छलमा पार्नु । स॰ क्रि॰ २. छल्नु । झुक्क्यान— ना॰ झुक्किने भाव, अवस्था वा प्रक्रिया; भूल । झुक्क्याहट— ना॰ १. यही हो भनी ठम्याउन नसकिने भाव, क्रिया वा अवस्था । २. झुक्किने प्रवृत्ति; भूल; झुक्क्यान ।
झुब— ना॰ [रू झुमे झप्पझप्प आउने नीद; नीदको झुलाइ ।
झुट— वि॰ [प्रा॰ झुट्ठे १. तथ्यहीन; मिथ्या; असत्य; झूटो । ना॰ २. झूटो कुरा वा व्यवहार; असत्यता । — मुट— वि॰ १. झूटो; असत्य; मिथ्या । क्रि॰ वि॰ २. बिनाकारण; व्यर्थ; बिनसित्ति ।
झुटो— वि॰ [प्रा॰ झुट्ठे १. असत्य; साँचो नभएको । २. कानुनविरोधी; किर्ते (सबुत, प्रमाण आदि) । ३. नमिल्ने वा हुँदै नभएको (दाबी, बयान, समाचार, सूचना आदि॰ ।
झुट्ट— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झुट्+ट] एकाएक; एक्कासि; अचानक; झट्ट (प्रायः अर्को शब्दसित जोडिएर प्रयुक्त हुने, जस्तै— झाटझुट्ट, झरिझुट्ट॰ ।
झुट्टा/झुट्टो— वि॰ [प्रा॰ झट्ठे १. असत्य; झूटो; विनाआधारको; नभएको । २. असत्य; मिथ्या । ~ आरोप— ना॰ नभए–नगरेका कुराको दोष वा अभियोग लगाउने काम । ~ प्रमाण— ना॰ नियमविरुद्धको प्रमाण; किर्ते सबुत ।
झुड्केसो— ना॰ [झुत्तक+एसो] १. नचाहिँदो कपालको गुच्छो । २. बाबियो, डोरी, सन आदिको गुजुल्टो (हेयार्थमा॰ं ।
झुत— ना॰ [झुत्तो] समूह; थुप्रो; जमात ।
झुत्ति–नु— अ॰ क्रि॰ [झुत्तो+इ+नु] १. मकैका घोगा वा अन्नका डाँठ आदि गाँठो पर्नु; झुत्तो पर्नु; झुत्ता लाग्नु । २. भेला हुनु; जम्मा हुनु; झुम्मिनु । ३. हाँगाबिँगा लच्कने गरी प्रशस्त फल फल्नु ।
झुत्ती— ना॰ [झुत्तो+ई] १. कसैप्रति आकर्षित भएर वा केही पाउने आशाले बराबर धाउने काम; चाकडीमा बटुलिएको समूह; जमघट; बटुलो । २. गाँज ।
झुत्ते— वि॰ [झुत्तो+ए] १. झुत्रो वा पुरानो भएको । ना॰ २. एक जातको धान ।
झुत्तो— ना॰ [सं॰ यूथे १. समान जातका वस्तुको समूह; थुप्रो; झुप्पोग् गुच्छो । २. पोते, मणि, मुगा आदिका धेरै लुबको समूह वा थुप्रो । ३. जुत्ता पुछ्ने खालको थोत्रो टालो ।
झुत्त्याइ— ना॰ [रू झुत्ति (+याइ॰] झुत्तिने वा झुत्त्याउने क्रियाप्रक्रिया । [ > ] झुत्त्याइनु— क॰ क्रि॰ झुत्तो लगाइनु ।
झुत्त्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ झुत्तो लगाउनु; झुत्तो पार्नु ।
झुत्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [झुत्रो+इ+नु] झुत्रो हुनु; थोत्रिनु; फाट्नु ।
झुत्रे— वि॰ [झुत्रो+ए] १. झुत्रो लगाउने; थाङ्ने । ना॰ २. केही नभएको; निर्धन; परजीवी । ~ आँप— ना॰ गुदीमा झुत्रा हुने एक प्रकारको आँप । — झाम्रे— वि॰ झुत्रो लुगा लगाउने; थाङ्ने ।
झुत्रो— वि॰ [प्रा॰ जज्जरे १. चिल्थो; चिथ्रो; थोत्रो; जीर्ण । ना॰ २. थोत्रो वा फाटेको कपडा; चिथ्रो वस्तु । — मुत्रो— वि॰ फाटेको र पुरानो; जीर्णशीर्ण (कपडा आदि॰ ।
झुयभयाइ— ना॰ [रू झुत्रि (+याइ॰] झुत्रिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]
झुयभयाइनु— क॰ क्रि॰ झुत्रो पारिनु । झुयभयाउनु— प्रे॰ क्रि॰ झुत्रो पार्नु; फटाउनु; थोयभयाउनु ।
झुन्ड— ना॰ [सं॰ झुण्टे धेरै व्यक्ति वा वस्तुको थुप्रो; जमात; हूल; समूह ।
झुन्डि–नु— अ॰ क्रि॰ [प्रा॰ झुल्ल+इ+नु] १. डोरी वा सिक्रीको भरमा भुईँ नछुने गरी अडिनु; उझिन्डोमा बाँधिनु; लट्कनु । २. झोलिनु; लच्कनु । ३. गलामा डोरीको पासो लाएर मर्नु । ४. आशामा कुरेर बस्नु । ५. कुनै काम अपूरो भई बाँकी रहनु; कुनै कार्य स्थगित भइरहनु । > झुन्ड्याइ— ना॰ झुन्डिने वा झुन्ड्याउने अवस्था, क्रिया वा प्रक्रिया । झुन्ड्याइनु— क॰ क्रि॰ लट्काइनु; अड्याइनु । झुन्ड्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. झुन्डिने पार्नु; लट्काउनु; अड्याउनु । २. गलामा पासो लाएर मार्नु । ३. कसैलाई कुनै आशामा अल्झाएर राख्नु । स॰ क्रि॰ ४. आसैआसमा धेरै समय कुराएर राख्नु; अबेर गर्नु; विलम्ब गर्नु ।
झुपडी— ना॰ [प्रा॰ झुम्पडो खर, स्याउला, छ्वाली आदिले छाइएको ससानो कच्ची घर; सानो झुप्रो; छाप्रो ।
झुपुक्क— क्रि॰ वि॰ [रू झपक्के १. कागत, कपडा आदिले छोप्ने वा ढाक्ने गरी । २. एकाएक निदाउने चालले ।
झुपुल्ले— वि॰ [झुप्पो+उल्ले] कपाल, दाह्री नखौरेको र प्रायः चिथ्रा लुगा लगाएको; झुपुल्लो भएको ।
झुपुल्लो— वि॰ [झुप्प+उल्लो] १. लामालामा रौँले भरिएको; दाह्री, कपालको राम्रो सम्भार नगर्ने । ना॰ २. त्यस्तो मानिस ।
झुप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झुप्+प] धेरै वस्तु वा व्यक्ति एकै ठाउँमा झुम्मिने गरी; गुचुमुच्च ।
झुप्पा— ना॰ [झुप्पोको ति॰ ।)] हे॰ झुप्पो । ~ झुप्पी— ना॰ सानाठूला झुप्पाहरूको समूह ।
झुप्पि–नु— अ॰ क्रि॰ [झुप्पो+इ+नु] १. फलफूल आदि झुप्पाझुप्पा भएर फल्नु; लटरम्म हुनु; लदाबदी फल्नु । २. मानिस वा पशुहरू एकै ठाउँमा थुप्रिनु; चारैतिरबाट झुम्मिनु वा जम्मा हुनु ।
झुप्पु— ना॰ चौँरीको खच्चड ।
झुप्पे— वि॰ [झुप्पो+ए] झुप्पा भएको; झुप्पा हुने ।
झुप्पो— ना॰ [झुप्प+ओ] फूल, मञ्जरी आदिको गुच्छो; लटरम्म फलेको फलको झुत्तो । > झुप्प्याइ— ना॰ झुप्पो लाग्ने वा झुप्पिने क्रियाप्रक्रिया । झुप्प्याइनु— क॰ क्रि॰ झुप्पाझुप्पा पारिनु ।
झुप्प्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ झुप्पाझुप्पा पार्नु; झुत्त्याउनु ।
झुप्राझुप्री— ना॰ [झुप्रो+झुप्री] सानातिना धेरै झुप्राको समूह ।
झुप्री— ना॰ [झुप्रो+ई] सानो झुप्रो; छाप्री ।
झुप्रे— वि॰ [झुप्रो+ए] १. झुप्रोमा बस्ने । २. गएगुज्रेको अवस्थाको; निर्धन; कङ्गाल ।
झुप्रो— ना॰ [सं॰ क्षुपे पराले वा स्याउले छानु भएको सानो घर; झुपडी; छाप्रो ।
झुम्–नु— अ॰ क्रि॰ [झुम्म+नु] १. नशालु पदार्थ लागेर लट्ठ पर्नु; झुल्नु । २. साहित्य, सङ्गीत, नृत्य आदिका रसमा लीन हुनु । ३. उङ्नु ।
झुमडा— ना॰ [था॰] थारूजातिमा प्रचलित एक प्रकारको लोकनृत्य ।
झुम्का— ना॰ [झुम्को] १. चँदुवा, झल्लरी, छाता आदिका चारैतिर झुन्ड्याइने रङ्गीबिरङ्गी कपडाका फुर्का । २. नत्थ, रिब, बुलाकी आदिमा जडिएको लुर्कन ।
झुम्काने— वि॰ [झुम्का–काने] झुम्का भएको । ~ जाबी— ना॰ झुम्का हालेर बनाइएको जालीदार झोला ।
झुम्की— ना॰ [सं॰ झम्पे १. हुलाकीले टेकेर हिँड्ने भालासहितको झुम्के लट्ठी । २. कानमा लगाइने सानो झुप्पे गहना ।
झुम्के— वि॰ [झुम्को+ए] झुम्का भएको । ~ फुली— ना॰ स्त्रीजातिले नाकमा लाउने फूली । ~ बुलाकी— ना॰ झुम्का भएको बुलाकी ।
झुम्को— ना॰ [सं॰ झम्पे झुन्डिएका ससाना वस्तुहरूको समूह; गुच्छो ।
झुम्म— क्रि॰ वि॰ [सं॰ झम्पे १. मादक पदार्थको सेवनले लट्ठिने गरी; झम्म । २. एकाएक नीदले लट्ठ्याउने वा छोप्ने हिसाबले । ३. थुप्रिएर; गुजुमुज्ज । > झुम्मिनु— अ॰ क्रि॰ १. धेरै मानिस एकै ठाउँमा भेला हुनु; गुचुमुच्च पर्नु; थुप्रनु; झुत्तिनु । २. भीड लाग्नु; एकत्रित हुनु; जम्मा हुनु । झुम्म्याइ— ना॰ झुम्मिने भाव, क्रिया वा अवस्था । झुम्म्याइनु— क॰ क्रि॰ गुचुमुच्च पारिनु; थुप्य्राइनु । झुम्म्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ झुम्मिने पार्नु; थुप्य्राउनु ।
झुम्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [झुम्रो+इ+नु] झुम्रोजस्तै जीर्ण हुनु; निर्धो बन्नु; जुम्सो हुनु ।
झुम्रे— वि॰ [झुम्रो+ए] झुत्रे; झुत्रेझाम्रे; थाङ्ने । — झाम्रे— वि॰ १. झुत्रेझाम्रे । २. लोसे; जुम्सो ।
झुम्रो— ना॰ [सं॰ धूमरे १. कपडाको सानोतिनो पुरानो टुक्रो; झुत्रो कपडा; चिथरो । वि॰ २. जुम्स्याहा; जुम्सो ।
झुम्य्राइ— ना॰ [रू झुम्रि (+याइ॰] झुम्रिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झुम्य्राइनु— क॰ क्रि॰ झुम्रो पारिनु । झुम्य्राउनु— प्रे॰ क्रि॰ झुम्रो पार्नु ।
झुर— वि॰ [प्रा॰ झुरणे विकामको; रद्दी; नराम्रो; झूर ।
झुरा— ना॰ [प्रा॰ झुरे १. जिलेबी, सेल, खिउँनी आदि पकाउँदा पीठो चुहिएर बनेका मसिना टुक्राटाक्री । २. काम नलाग्ने कागत आदिका मसिना टुक्रा ।
झुराइ— ना॰ [रू झुराउ (+आइ॰] झुराउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झुराइनु— अ॰ क्रि॰ झुराउने होइनु ।
झुराउनु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ जीर्ण+आउ+नु] १. पीडा वा तापबारा जल्नु । २. सम्झनु; चाह गर्नु । ३. रुनु । (उदा॰— न्याउली झुरायो॰ । झुरा झुरी— ना॰ [झुरा+झुरी] सानामसिना झुराहरू; झुरामुरा ।
झुरामुरा— ना॰ [झुरा+मुरो १. फाटेका वा च्यातिएका कपडा, कागत आदिका सानातिना टुक्राटाक्री । २. सेल, रोटी आदि पकाउँदा झरेका ससाना टुक्राटाक्री । ३. झुराझुरी ।
झुरि–नु— अ॰ क्रि॰ [झुरो+इ+नु] १. घाम वा आगाको रापले ज्यादै सुक्नु; खरिनु । २. हलुका स्पर्शले पनि फुट्ने हुनु; झुरुमझुरुम गरी चपाइने हुनु ।
झुरुम— ना॰ [अ॰ मू॰ झुरुम्+अ] चूर्ण हुने काम; सकिने चाल । ~ झुरुम— क्रि॰ वि॰ झुरिएको वस्तु चपाउँदा वा माड्दा आवाज आउने गरी; झुरिने किसिमले ।
झुरुमुरु— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झुर्+उ (बि॰)] घाम वा आगाको तापले खूब सुक्ने गरी; झुरिएर ।
झुरुम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झुरुम्+म] १. ज्यादै सुकेर खरिने हिसाबले; झुरिएर । २. ऐना वा सिसाका भाँडा फुटेझैँ गरी ।
झुरो— वि॰ [प्रा॰ झूरे १. घाम वा आगाले ज्यादै सुकेको; खरिएको । २. दुब्लो–पातलो । — मुरो— ना॰ झुर्रिएको वस्तु; झुरामुरा । झुर्का झुर्की— ना॰ [झुर्को+झुर्को] सानाठूला झुर्काहरूको समूह ।
झुर्को— ना॰ [सं॰ ज्वलत्रे १. डोरी, दाम्ला आदि बाटेपछि निस्केको झुरो; त्यान्द्रातुन्द्रीसहितको फुर्को । २. टुक्राटाक्री; झुरो ।
झुर्मा— ना॰ मझौला आकारको झ्याली; झ्याम्टा बाजा ।
झुथ्याइ— ना॰ [रू झुरि (+याइ॰] १. झुरिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [झुथ्याउ+आइ] २. झुथ्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झुथ्याइनु— क॰ क्रि॰ झुरिने गरी सुकाइनु; खथ्याइनु
झुथ्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ झुरिने गरी सुकाउनु; खथ्याउनु ।
झुर्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झुर्+र] १. ज्यादै खरिएर झुरिने गरी; झुरुम्म । २. खोस्मेरो, कागत आदिमा आगो लाग्दा आवाज आउने गरी ।
झुल्–नु— अ॰ क्रि॰ [प्रा॰ झुल्ल+नु] १. बसेर, उठेर वा झुन्डिएर हल्लनु । २. चाकरीमा धाउनु; लिसो लाग्नु । ३. कामविना यताउति घुम्नु; लरखराउनु । ४. निद्राले झप्पझप्प हुनु; उङ्नु । ५. साहित्य, सङ्गीत आदि कलाको रसमा लीन भएर झुम्नु ।
झुल— ना॰ [प्रा॰ झुल्लणे १. लाम्खुट्टेबाट बच्नाका लागि बिछ्यौनामाथि चारैतिर टाँगिने, मास्तिर चँदुवासमेत हाली सिइएको खोलजस्तो पर्दा । २. शोभाका निम्ति हात्तीको पिठ्यूँमा हाली तलसम्म लर्काइने कपडा । — दानी— ना॰ झूल हाल्ने वा अड्याउने पलबका ठाडातेर्सा डाँडी; झूल राख्ने भाँडो । —
पटार— ना॰ घोडाको काठी छोप्ने बाघका छाला आदिको छादन ।
झुलना— ना॰ [प्रा॰ झुल्लणे १. ससाना बालकलाई सुताइने कोक्रो; झोलुङ्गो । २. भक्तजनले आ६ना आराध्य देवदेवीलाई झुलाउने सिंहासन; झुल्ने पलब । ३. पिब ।
झुला— ना॰ [मै॰] हरेक वर्ष श्रावण प्रतिपदादेखि पूर्णिमासम्म सीताराम, राधाकृष्ण आदिको मन्दिर वा मूर्ति सजाएर पूजा गरिने उत्सव ।
झुलाइ— ना॰ [रू झुल् (+आइ॰] १. झुल्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ झुलाउ+आइ] २. झुलाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]
झुलाइनु— क॰ क्रि॰ १. झुल्न लाइनु । २. कसैलाई आशामा अल्झाइनु । झुलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. झुलना हल्लाउनु; पिब खेलाउनु । २. कसैलाई आशा देखाएर बारम्बार धाउने पार्नु ।
झुलिनु— अ॰ क्रि॰ १. झुल्ने होइनु; लट्किनु । २. झुलाइ वा अल्झाइमा पारिनु ।
झुलुक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झलुक्+क] १. एक झल्को देखिने गरी; झलक्क । २. एक झमट मात्र बत्ती बल्ने हिसाबले । ३. त्यसरी नै घाम लाग्ने गरी ।
झुलुवा— वि॰ [झुल्+उवो धेरै झुल्ने स्वभावको; झुलिरहने ।
झुले१— वि॰ [झाले] टाटेपाटे; झालेमाले; टाटेपाङ्ग्रे (पशु आदि॰ ।
झुले२— वि॰ [झुल्+ए] झुल्ने स्वभावको; झुलिरहने; झुम्ने । ~
पिब— ना॰ झुल्ने पिब; झुलना ।
झुलो— ना॰ [झुरो] १. चकमक र दर्सिनढुङ्गो घोट्दा निस्केको आगाको झिल्कालाई टिप्ने केराका सुप्लाको सुकेको भुवा वा नेपाली कागज आदिको झुरो । ~ चकमक— ना॰ अघिअघि आगो पार्ने साधन; झुलो र चकमक (ढुङ्गो॰ ।
झुल्क–नु— अ॰ क्रि॰ [झुलुक्क+नु] १. बिहान मिरमिरे भएपछि घाम लाग्नु; सूर्य उदाउनु । २. एक्कासि देखापर्नु; झुलुक्क देखिनु । > झुल्काइ— ना॰ झुल्कने वा झुल्काउने क्रिया–प्रक्रिया ।
झुल्काइनु— क॰ क्रि॰ झुल्कन लाइनु । झुल्काउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. आगो वा बत्ती बाल्नु; सल्काउनु; झुल्क्याउनु । २. झुल्कन लाउनु; देखा पर्ने गराउनु । झुल्किनु— अ॰ क्रि॰ झुल्कनु ।
झुल्के— वि॰ [झुल्को+ए] झुल्कन लागेको; भर्खर झुल्केको (घाम आदि॰ । (उदा॰— ऊ झुल्के घाममा घरबाट हिँडेको थियो॰ ।
झुल्को— ना॰ [झुलुक्क+ओ] पृथ्वीमा छरिएको सूर्यको पहिलो प्रकाश; उदाउने बेलाको घाम ।
झुल्क्याइ— ना॰ [रू झुल्कि (+याइ॰] १. झुल्किने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [झुल्क्याउ+आइ] २. झुल्क्याउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झुल्क्याइनु— क॰ क्रि॰ झुल्किन लाइनु; झुल्काइनु ।
झुल्क्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ १. आगो वा बत्ती बाल्नु; सल्काउनु; झुल्काउनु । २. एकाएक मुख देखाउनु; झुलुक्क देखा पर्नु ।
झुस— ना॰ [सं॰ तुषे १. धान, गहुँ, जौ आदिका टुप्पामा हुने धुस्निएको मसिनु काँडाजस्तो वस्तु; एक प्रकारको जुका । २. काउछो, बाँस र कीराफट्याङ्ग्राका जीउमा हुने मसिना काँडा वा रौँजस्ता वस्तुको समूह ।
झुसि–नु— अ॰ क्रि॰ [झुसी+इ+नु] कुनै वस्तु भाँडाको बिटसम्म भरिएर माथि उक्सिनु; माथिसम्म चुलिनु; झुसी हुनु ।
झुसिलो१— वि॰ [रू झिल्सिलो] धेरै खाएर अपच वा अजीर्ण हुँदा मुखबाट नमीठो गन्ध आउने (डकार॰ ।
झुसिलो२— वि॰ [झुस+इलो] झुस भएको; झुसले भरिएको; भुवादार ।
झुसिल्किरो— ना॰ [झुसिलो+किरो] प्रायः वर्षा र शरद् ऋतुमा देखिने, जीउभरि झुसैझुस भएको एक जातको लाम्चो कीरो ।
झुसी— ना॰ माना, पाथी वा अरू कुनै भाँडाको बिटभन्दा मास्तिर अटाएसम्मको भराइ; अन्नपात भर्दा बिटभन्दा माथि पारी भर्ने काम; अग्लो पारी भरिएको भराइ ।
झुसे— वि॰ [झुस+ए] झुस भएको; झुसिलो; झुस्याहा । ~ करेलो— ना॰ बोक्रामा नरम झुस हुने र तरकारी खाइने छोहोराजस्तो आकारको फल । ~ तिल— ना॰ पहेँलो फूल फुल्ने र तेल पेलिने, टुप्पामा झुस हुने तिल । ~ बारुलो— ना॰ १. झुसैझुस हुने एक जातको बारुलो । २. भारेभुरे मानिस ।
झुस्याइ— ना॰ [रू झुसि (+आइ॰] १. झुसिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ झुस्याउ+आइ] २. झुस्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झुस्याइनु— क॰ क्रि॰ झुसी पारिनु । झुस्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ अन्नपात भर्दा मानो, पाथी वा भाँडाका बिटभन्दा माथि थपेर चुली पार्नु; उचाल्नु; झुसी पार्नु ।
झुस्याहा— वि॰ [झुस+याहो धेरै झुस भएको; झुसिलो; झुसे ।
झुस्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झुस्+स] १. ठाडाठाडा रौँ उम्रने वा रहने गरी; झुस देखिने हिसाबले । २. खातापाता बढेर दुब्लो देखिने चालसँग ।
झूट— वि॰ हे॰ झुट । — मुट— वि॰ हे॰ झुटमुट ।
झूटो— वि॰ हे॰ झुटो ।
झूर— वि॰ हे॰ झुर ।
झूल— ना॰ हे॰ झुल ।
झेउवा— ना॰ [सं॰ झावुके बगरतिर उम्रने साह्रो काठ भएको एक जातको पोथ्रो ।
झेल्–नु— स॰ क्रि॰ [झेल+नु] १. आपत् र कष्ट परे पनि आइपरेको अवस्थासँग पछि नहट्नु; अप्ठेरो समस्यालाई पार गर्नु । २. दुःखसँग जीवन–निर्वाह गर्नु । ३. जालझेल गर्नु; बखेडा गर्नु; निहँु खोज्नु । ४. कुनै काम चाँडो नगरी टङ्ग्याइदिनु; अल्झाउनु । ५. अलमल्याउनु; फिसोल्नु ।
झेल— ना॰ [प्रा॰ झमाले नभएको कुरा वा घटनालाई झूटो तर्क वा प्रमाणबारा सिद्ध गर्ने काम; बखेडा; जाल । — झाल— ना॰ नचाहिँदो बखेडा; परस्परमा झेल गर्ने काम । — बखेडा— ना॰ जालझेल ।
झेलम— ना॰ [सं॰ झम्पने १. लडाइँमा जाँदा योद्धाले पहिरने फलामे वा पित्तले जालीको लुगा । २. भारतको पन्जाब राज्यका पाँच प्रमुख नदीमध्ये एक ।
झेलाइ— ना॰ [रू झेल् (+आइ॰] दुःख झेल्ने वा सहने क्रिया– प्रक्रिया । [ > ] झेलाइनु— क॰ क्रि॰ झेल्न लाइनु । झेलाउनु— प्रे॰ क्रि॰ दुःख, कष्ट आदि सहन लाउनु ।
झेलाहा— वि॰ [झेल+आहो झेल गर्ने; बखेडा झिक्ने ।
झेलिनु— क॰ क्रि॰ [झेल्+इ+नु] १. झेल गरिनु; बखेडा झिकिनु । अ॰ क्रि॰ २. दुःख–कष्ट आदि बेहोरिनु । ३. जेलिनु; जोल्टिनु । ४. धेरै झन्झट आइपर्नु; लन्ठा लाग्नु ।
झेली— वि॰ [झेल+ई] झेल गर्ने ।
झैँ— ना॰ यो॰ उस्तै; तुल्य; सदृश; समान (लिनुझैँ, दिनुझैँ, घरझैँ, कलमझैँ इ॰) ।
झैझगडा— ना॰ [(बि॰) झगडो १. नचाहिँदो भनावैरी; कलह; जालझेल; झगडातगडा । २. मुद्दामामिला ।
झैझमेला— ना॰ [(बि॰) झमेलो नचाहिँदो झन्झट आदि; तारन्तारको झमेला; सानातिना कुरामा देखिने कचमच ।
झोँक— ना॰ हे॰ झोक ।
झोँज— ना॰ हे॰ झोज ।
झोक— ना॰ [सं॰ जोषे १. क्रोधको चर्को आवेग; कडा रिस । २. झोक्का; वेग । ३. कोट, कमिज आदि कपडा झुन्ड्याउन टाँगिने साधन । > झोकाझोक— ना॰ परस्परको झोक; आफुसमा झोकिने काम । झोकिनु— अ॰ क्रि॰ १. जङ्गिनु; रिसाउनु; जाग्नु । २. रिसाएर च्याँट्ठिनु; कराउनु । झोकी— वि॰ रिसाहा; क्रोधी ।
झोक्का— ना॰ [प्रा॰ झुञ्झे १. हावा, पानी आदिको वेगसित आएको आघात; धक्का । २. कडा वेग । — झोक्की— ना॰ परस्परमा झोकिने कम; झोकाझोक ।
झोक्याइ— ना॰ [रू झोकि (+याइ॰] झोकिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झोक्याइनु— क॰ क्रि॰ झोकिने पारिनु ।
झोक्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ झोकिने पार्नु; जङ्ग्याउनु ।
झोक्राइ— ना॰ [रू झोक्रि (+आइ॰] झोक्रिने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [श्रे झोक्राइनु— क॰ क्रि॰ झोक्रन लाइनु । झोक्राउनु— अ॰ क्रि॰ चिन्ता पारेर शिर निहुराउनु; झोक्रिनु; घोत्लिनु ।
झोक्रि–नु— अ॰ क्रि॰ [सं॰ जोषण+नु] १. कुनै चिन्ता वा रोगले टाउको निहुराएर बस्नु । २. विचार गर्नु; सोच्नु; घोत्लिनु । ३. निन्याउरो मुख लाउनु; झ्याउरिनु ।
झोज— ना॰ [प्रा॰ झञ्झे १. कुनै फाइदा नभएको झर्कोलाग्दो काम; झम्मार । २. नचाहिँदो वा थेग्न गाह्रो पर्ने लन्ठा । >
झोजिलो— वि॰ झोज भएको; झोज हुने । झोजी— वि॰ झोज बेसाउने (व्यक्ति॰ ।
झोड्–नु— अ॰ क्रि॰ कुलो र पैनीको झार–जङ्गल फाँडेर राम्रो बनाउनु (तराईतिर प्रचलित॰ ।
झोड— ना॰ [सं॰] सुपारीको रूख ।
झोडी— वि॰ अरूले भनेको नमान्ने; रिसाहा; हठी ।
झोपडी— ना॰ हे॰ झुपडी ।
झोर्–नु— स॰ क्रि॰ [झोरा+नु] १. चारैतिरबाट घेरेर ल्याई एकै ठाउँमा जम्मा गर्नु । २. फुक्नु वा उकास्नु ।
झोर१— ना॰ [सं॰ झरे चामलको मसिनु पीठो दूधमा पकाई चालनीबारा लहरा पारेर स्याउजस्तो बनाई तयार पारिने रोटी ।
झोर२— ना॰ [सं॰ क्षौरे जङ्गलका बीचको औलो लाग्ने खोच जग्गा । > झोरा— ना॰ १. सिकार खेल्दा गरिने जङ्गली जनावरको खेदो । २. औलो लाग्ने जङ्गल; झोर । ३. नाचगान– बजानको सामूहिक रूप ।
झोराइ— ना॰ [रू झोर् (+आइ॰] झोर्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झोराइनु— क॰ क्रि॰ एकै ठाउँमा जम्मा पारिनु । झोराउनु— प्रे॰ क्रि॰ एकत्रित पार्नु ।
झोरापाटा— ना॰ [झोरे+पाटो सरकारबाट फँडानी गरी बस्ती बसाल्न स्वीकृत जङ्गल ।
झोरिनु— क॰ क्रि॰ [झोर+इ+नु] झोर्ने काम गरिनु ।
झोथ्याउनु— स॰ क्रि॰ [झोरा+याउ+नु] बिस्तारै गाइएको गीतलाई छिटो गाएर नाच्ने स्थितिमा ल्याउनु ।
झोल— ना॰ [सं॰ घोले १. तिहुनतरकारी, मासु आदिको रस । २. पन्यालो वस्तु; कुनै चीजमा भएको जलीय अंश; तरल पदार्थ । ३. झोलिनी ।
झोला— ना॰ काँधमा भिर्न वा हातले समाउन मिल्ने गरी उझिन्डो लगाइएको कपडा आदिको थैलो ।
झोलि–नु— अ॰ क्रि॰ [झोल्+इ+नु] १. गह्रौँ भएर तलतिर लच्कनु; नुहिनु । २. झुन्डिनु; लट्किनु ।
झोलिनी— ना॰ [झोल+इनी] १. मन नपर्दा वा झर्को लाग्दा पानीलाई हेला गरी भनिने शब्द । २. मन नपरेको वा मन नपर्दो झरी । ३. चाहिँदोभन्दा बढ्ता झोल वा पानी भएको तरकारी ।
झोलिलो— वि॰ [झोल+इलो] झोल भएको; रसिलो ।
झोली— ना॰ [सं॰ झोलिके १. सरसामान राखेर काँधमा भिरी हिँड्ने, उझिन्डो भएको ससानो झोला; सानो थैलो । २. साधु, जोगीहरूले भिक्षा माग्ने कपडाको थैलो । ~ तुम्बा— ना॰ झिटीमिटी; जोगीले भिर्ने झोली र जलपात्र । — को देउता— ना॰ जुनसुकै बेला आफूले चाहेको जे दिए पनि लिने व्यक्ति (भानिजलाई प्रचलित॰ ।
झोलुङ्गे— वि॰ [झोलुङ्गो+ए] १. दुईतिर खम्बाका शिरमा अड्किएर लच्कने; हल्लने । २. झोलुङ्गोजस्तो; झोलुङ्गोसम्बन्धी । ~ पुल— ना॰ फलामका लट्ठा र खम्बाका भरमा तयार गरिएको पुल । ~
साँघु— ना॰ खोलानाला तरिने झोलुङ्गोजस्तो साँघु; हल्लने साँघु ।
झोलुङ्गो— ना॰ १. लच्कने वा हल्लने कुनै वस्तु । २. केटाकेटीलाई सुताई हल्लाइने बाँस, भाङ्ग्रो, प्लास्टिक आदिको लच्कने साधन; कोक्रो ।
झोले— वि॰ [झोल+ए] झोल भएको; रसदार ।
झोल्याइ— ना॰ [रू झोलि (+याइ॰] १. झोलिने क्रिया वा प्रक्रिया । [ झोल्याउ+आइ] २. झोल्याउने क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ]
झोल्याइनु— क॰ क्रि॰ झोलिने पारिनु । झोल्याउनु— प्रे॰ क्रि॰ लच्कने किसिमले खुकुलो पार्नु; झोलिने बनाउनु ।
झोल्यानी— ना॰ [झोल+यानी] झोल वस्तु; झोलिनी ।
झोस्–नु— स॰ क्रि॰ [प्रा॰ क्षुज्झ+नु] १. बल्ने बारुद, बत्ती आदिमा आगो छुवाउनु; बत्ती सल्काउनु । २. पोल गर्नु; उजुर गर्नु । ३. झगडा, मुद्दा आदि लगाउनु; फसाउनु । > झोसाइ— ना॰ झोस्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । झोसाइनु— क॰ क्रि॰ झोस्न लाइनु । झोसाउनु— प्रे॰ क्रि॰ झोस्न लाउनु । झोसाहा— वि॰ १. अर्काको गुप्ती कुरा लाउने वा उजुर गर्ने; पोलाहा । २. सुकेका खर, पराल आदिमा आगो, बत्ती आदि लगाउने; सल्काउने ।
झोसिनु— अ॰ क्रि॰ १. वरिपरिबाट एकत्रित हुनु; झुम्मिनु; झुत्तिनु । २. पोलिनु । ३. छोइनु ।
झौवा— ना॰ [सं॰ हवुषो १. मसिना पात र सल्लाका जस्ता फल हुने, सानाठूला दुई जात भएको एक वृक्ष; त्यसैको फल । वि॰ २. काम नलाग्ने; बे६वाँकको ।
झइँकाइ— ना॰ [रू झ्याँक् (+आइ॰] झ्याँक्ने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । [ > ] झइँकाइ— ना॰ झइँकाउने भाव, क्रिया वा प्रक्रिया । झइँकाइनु— क॰ क्रि॰ झ्याँक्न लाइनु । झइँकाउनु— प्रे॰ क्रि॰ झ्याँक्न लाउनु ।
झ्याँक्–नु— स॰ क्रि॰ [सं॰ झम्पन+नु] १. कुनै व्यक्ति वा वस्तुलाई हातले समातेर झट्कार्नु; दबाउनु । २. गम्रङ्ब अँगालो हाल्नु; गाँज्नु । ३. बलजफती गर्नु; जोरजुलुम गर्नु । ४. धरपकड गर्नु; समात्नु । > झ्याँकिनु— क॰ क्रि॰ झ्याँक्ने काम गरिनु । झ्याँक्ने— वि॰ १. बलजफती अँगालो हाल्ने; झटकार्ने; गाँज्ने । ना॰ २. गालीमा प्रयोग गरिने शब्द । झ्याँगा मचाइ— ना॰ १. पकाउने काम लिइने ठूलो तामाको ताउलो । २. कडा नलागेको ढिँडो ओडाल्ने वा खोले आदि पकाउने भाँडो ।
झ्याँपी— ना॰ १. चिभेचरो । २. जङ्गलमा पाइने एक प्रकारको वनस्पति ।
झ्याइँ— ना॰ [अ॰ मू॰] १. बाजाहरूको आवाज बालबोलीमा । २. अपूर्व घटना; आकस्मिक प्रसङ्ग; अप्ठेरो अवस्था । ~ कुटी— ना॰ १. कसैले खुट्टामा र कसैले हातमा समाती झुन्ड्याएर तोकिएको ठाउँसम्म लगिने खेल । क्रि॰ वि॰ २. दुई जनाले दुईतिर समाती उचालेर लैजाने गरी । ~ झ्याइँ— ना॰ १. झ्याली वा झ्याम्टाको आवाज । २. धेरै बाजाको सामूहिक शब्द । ३. बाजा । क्रि॰ वि॰ ४. एकैसाथ बाजा बज्ने गरेर; एकनास 'झ्याइँ' शब्दसँग । > झ्याइँयय— क्रि॰ वि॰ तातेको घिउतेलमा तरकारी ओइरिँदा वा पानी पर्दा शब्द निस्कने गरी; झ्वाइँय्य ।
झ्याउँ— ना॰ [अ॰ मू॰] हरियो कीराको एक प्रकारको आवाज । —
किरी— ना॰ प्रायः वर्षा ऋतुमा बेलुकीपख रूख, पोथ्रा आदि धेरै भएका ठाउँमा झ्याउँझ्याउँ गरी कराउने, पखेटावाल, हरियो कीरो; झिल्ली । ~ झ्याउँ— ना॰ १. झर्कोलाग्दो; खल्याबबल्याब; क्याउँक्याउँ । क्रि॰ वि॰ २. झर्को लाग्ने गरी; खलबल ।
झ्याउ— ना॰ [सं॰ झ्याबुके १. ओसिलो वा चिसो भएर काठ, जमिन आदिमा जम्ने हरियो काई; लेउ । २. काठ, ढुङ्गा, पानी आदिमा उम्रने लहरे घाँस । ३. धूपीका जस्ता पात हुने र बगरमा उम्रने एक किसिमको बोट । ४. बिनसित्तिको लन्ठा; झ्याउलो । ~ झुस— ना॰ वनमा हुने झारपात, झ्याउ, झुस आदि ।
झ्याउरि–नु— अ॰ क्रि॰ [झ्याउरो+इ+नु] १. झ्याउरो वा निन्याउरो हुनु; ओइलाउनु । २. झोक्रिनु ।
झ्याउरे१— वि॰ [झ्याउरो+ए] लोत्रिएको; झ्याउरो; निन्याउरो; लुतेलाम्रे ।
झ्याउरे२— ना॰ [झामरे] १. विभिन्न लय र मात्राका नेपाली लोकगीत; झामरे । २. पाँचौँ, दसौँ र सोह्रौँ अक्षरमा विश्राम हुने एक नेपाली लोकलय वा सोही लय भएको गीत ।
झ्याउरो— वि॰ [झ्याउ+रो] १. मलिन अनुहारको; निन्याउरो । २. पातलो; दुब्लो; झ्याउरे ।
झ्याउलो— ना॰ [झ्याउ+लो] कुनै फाइदा नहुने व्यवहार; बिनसित्तिको काम; झन्झट; झम्मार ।
झ्याकझ्याक— ना॰ [अ॰ मू॰ झ्याक्+अ (बि॰)] १. नचाहिँदो कुराको कचकच; झ्याउँझ्याउँ; करकर । क्रि॰ वि॰ २. इन्जिनहरू चल्दा आवाज निस्कने गरी ।
झ्याक्क— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्याक्+क] दाह्रीजुँगा वा कपाल बढेर दुब्लो देखिने गरी; झुस्स । ~ झ्याक्क— क्रि॰ वि॰ बेला– बेलामा; छिन–छिनमा; घरीघरी ।
झ्याब— ना॰ हे॰ झाब । — प्वाल— ना॰ ज्यादै पातलो वा प्वालैप्वाल भएको धातुको भाँडा वा कपडा । २. पुरानो चिल्थो कपडा ।
झ्यापझुप— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्याप्+अ (बि॰)] १. सबै जना मिलेर एकदम काम फत्ते गर्ने गरी; छिटो–छिटो । २. बत्ती आदि एकै निमेषमा निभ्ने वा निभाउने गरेर ।
झ्यापझ्याप— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्याप्+अ (बि॰)] १. शरीरका रौँ बढ्दै जाने गरी; धेरै लामा रौँ हुने किसिमले । २. बीचबीचमा बत्ती निभिरहने गरी । ३. उङ्ने तरखरका चालले । >
झ्यापझ्यापती/झ्यापझ्यापी— क्रि॰ वि॰ लामो र बाक्लो रौँ देखिने गरी; झ्यापझ्याप ।
झ्यापुल्ले— वि॰ [झ्यापुल्लो+ए] झ्यापझ्यापती रौँ भएको; दाह्रीजुँगा र कपाल नखौरने; झ्यापुल्लो ।
झ्यापुल्लो— ना॰ [झ्याप्प+लो] झ्यापझ्यापती भएको रौँ; झ्याप्ल । स्त्री॰ झ्यापुल्ली ।
झ्याप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्याप्+प] १. हुरी, बतास आदिले `
`— १. देवनागरी वर्णमालाको व्यञ्जनवर्णमध्ये दसौँ व्यञ्जन वर्ण; परम्परागत रूपमा तालव्य, स्पर्शी, सघोष, अल्पप्राण, अनुनासिक तर नेपाली उच्चारणअनुसार 'यँ' ठहरिने व्यञ्जनवर्ण; चवर्गको अन्तिम तथा पाँचौँ अक्षर; लेख्य रूपमा सो व्यञ्जनवर्णको एकाएक बत्ती निभ्ने गरी । २. कपडा आदिले चट्ट छोप्ने किसिमले । ३. एकाएक निद्रा लाग्ने गरी ।
झ्याप्लाबझ्याप्लाब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्याप्लाङ्+अ (बि॰)] झ्याप्लो हल्लने गरी ।
झ्याप्ले— वि॰ [झ्याप्लो+ए] झ्याप्लो भएको; झ्यापुल्ले ।
झ्याप्लो— ना॰ [अ॰ मू॰ झ्याप्+लो] तलसम्म लर्केको रौँको झुप्पो; झ्यापुल्लो ।
झ्याप्ल्याङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्याप्ल्याङ्+ब] पानीमा एक्कासि खस्ने वा चोपिने गरी ।
झ्याम्टा— ना॰ [अ॰ मू॰ झ्याम्+टो पन्चैबाजा तथा नौमती बाजामा प्रसिद्ध थालजस्तो काँसका दुई फलक रगडेर बजाइने मात्रिक तालबाजा; झ्याली ।
झ्याम्टो१— ना॰ [झाम्टो] साग, रौँ, धागो आदिको गुजुल्टो; झाम्टो ।
झ्याम्टो२— ना॰ झ्याम्टाको एक वचनको रूप; हे॰ झ्याम्टा ।
झ्याम्प्वाल— ना॰ भुईँ खोस्रने, ढुङ्गा फोड्ने वा घचेट्ने फलामे गल ।
झ्याम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्याम्+म] १. फलफूल, हाँगाबिँगा, लहरा आदिले बाक्लोसँग ढाक्ने गरी । २. एक्कासि नीदले छोपेर; झ्वाप्प । ३. एकाएक अँगालो हालेर । ४. सहसा झम्टने गरी । ५. सबै ढाकिएर वा छोपिएर । > झ्याम्मिनु— अ॰ क्रि॰ १. ससाना बालकले पछ्याउनु; रत्तिनु । २. हाँगाबिँगाहरू फैलिएर झुत्तिनु; झाँगिनु ।
झ्यारझ्यार— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्यार्+अ (बि॰)] १. बराबर पानी परिरहने गरी; पानी बर्सेको आवाज आउने किसिमले । २. ओसिलो बत्ती सल्कँदा शब्द आउने गरी । > झ्यारझ्यारे— ना॰ रातो चुच्चो हुने एक जातको चरो ।
झ्यार्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्यार्+र] १. पानीका थोपाहरू एक झमटमा जमिनमा खस्ता आवाज आउने गरी । २. सुकेको पराल, छ्वाली, स्याउला आदि बल्दा शब्द आउने किसिमले । ~ झ्यार्र— क्रि॰ वि॰ लगातार झ्यार्र भएर ।
झ्याल— ना॰ [सं॰ जाले १. कोठाहरूमा हावा र उज्यालोका लागि घरका भित्तामा बनाइने बार । २. मूल ढोकाबाहेकको सानोठूलो बार । — खान/खाना— ना॰ कैदखाना; जेल; कारागार । ~ खानियाँ/खाने— वि॰ झ्यालखानामा परेको । ~ ढुङ्गो— ना॰ झ्यालजस्तो प्वाल भएको ढुङ्गो; त्यस्तो ढुङ्गो भएको ठाउँ ।
झ्यालिन्चा— ना॰ [नेवा॰] १. नेवारजातिमा बजाइने झ्यालीजस्तो एक बाजा । २. लाखेलाई जिस्क्याउने पात्र । ३. सेतो टल्कने पखेटा हुने एक कीरो; गाइने कीरो; घामकिरी ।
झ्याली— ना॰ [अ॰ मू॰ झ्याइँ+ली] झ्याम्टा बाजा । ~ डम्फु— ना॰ ठूलो आकारको झ्याली भएको डम्फु ।
झ्याले— ना॰ उच्च पहाडी भेगमा हुने एक जातको आलु ।
झ्याल्टुब— ना॰ [अ॰ मू॰] यता न उता भएको व्यक्ति; काम नलाग्ने वस्तु । ~ च्याइँ— ना॰ दुई वा धेरै जनाले कुनै व्यक्तिलाई समाई घिच्च्याएर ल्याउनेलैजाने स्थिति वा प्रक्रिया ।
झ्यास— ना॰ सुकेको झारपात; झासझुस । ~ झुस— ना॰ झ्यास; झासझुस ।
झ्यासझ्यास— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्यास्+अ (बि॰)] १. कुनै ठाउँमा सोद्धै नसोधी वा पहिले थाहै नदिई (आउने किसिम) । २. झुस्स भएर झुस, रौँ आदि उम्रने गरी । >
झ्यासझ्यासती/झ्यासझ्यासी— क्रि॰ वि॰ झन् छिटो झ्यासझ्यास हुने गरी; अकस्मात्सित ।
झ्यास्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्यास्+स] १. एकाएक आइपुग्ने गरी; टुप्लुक्क । २. दाह्रीजुँघा वा कपाल जरखरिएर बढ्ने गरी । ३. सुकेका झारपात आदिमा आगो सल्कने हिसाबले । ~ झ्यास्स— क्रि॰ वि॰ लगातारको झ्यास्स ।
झ्वाँक— ना॰ [झोके झोक; जब । > झ्वाँकी— वि॰ झोकी; रिसाहा ।
झ्वाइँ— ना॰ [अ॰ मू॰] सर्वस्वनाश; समाप्ति । ~ पानी— ना॰ ज्वानु, सिधेनुन, टिमुर आदि हाली पोलेको रातमाटोका डल्लाले झानेको तातो पानी । (रुघाखोकी र चिसो गढेको अवस्थामा यस्तो पानी औषधीका रूपमा खुवाइन्छ॰ ।
झ्वाइँय्य— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्वाइँ+य] तीखोसित झ्वाइँ हुने गरी; झ्वाइँय्य ।
झ्वाट्ट— क्रि॰ वि॰ [रू झट्टे झट्ट; तुरुन्त; उत्निखेरै ।
झ्वाप्प— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झप् > झ्वाप्+प] १. एकाएक ढाक्ने वा छोप्ने गरी । २. अपर्झट बत्ती निभ्ने किसिमले ।
झ्वाम्म— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झम् > झ्वाम्+म] एकै झमटमा पानीको गहिराइमा हाम फाल्ने चालसँग ।
झ्वाम्ल्याङ्ब— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्वाम्ल्याङ्+ब] झ्वाम्म ।
झ्वार्र— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्वार्+र] सुकेका घाँस, पराल आदिमा आगो लाग्दा शब्द आउने गरी; झ्यार्र ।
झ्वास्स— क्रि॰ वि॰ [अ॰ मू॰ झ्वास्+स] १. आगो झोस्ने गरी; पोल्ने चालसँग । २. सूचना वा खबर नदिई (आउने किसिम) । — झ्वास्स— क्रि॰ वि॰ तारन्तारको झ्वास्स । झ्याप्लाबझ्याप्लाब—`कार प्रतिनिधित्व गर्ने लिपिचिह्न; गोरुसिङ्गे ` (नेपाली लेखनमा) । २. नेपालीमा विभेदकता वा व्यतिरेक नभएको नासिक्य व्यञ्जन (नेपाली उच्चारणमा) ।